یکی از مهم ترین سازوکارهای سرمایه گذاری در بازارهای مالی، صندوق های سرمایه گذاری مشترک هستند.
این صندوقها شرایط سرمایه گذاری در بازار مالی را برای افراد تازه وارد وغیرحرفه ای، راحت ومساعدتر می کنند وتنوع این صندوقها متناسب با انتظارات و خواسته های سرمایه گذاران متفاوت است.
صندوقهای سرمایه گذاری مزایای فراوانی را هم برای سرمایه گذار وهم برای بازار سرمایه فراهم می آورد؛ زیرا از یک طرف راهکارهای مناسب برای رشد کمی وکیفی وتشویق سرمایه گذاری غیر مستقیم برای افرادغیرحرفه ای را فراهم می آورند واین امکان و شرایط را پدید می آورند که از طریق تشکیل سبد متنوعی از دارایی های مختلف، که هر یک دارای ویژگی خاص خود هستند، ریسک سرمایه گذاران را کاهش دهد.

در مجموع میتوان گفت این صندوق های سرمایه گذاری، بازار سرمایه را جذاب بستر می کنند، در یک تقسیم بندی کلی، صندوقهای سرمایه گذاری را می توان به هشت گروه اصلی دسته بندی کرد:

۱-صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت
۲-صندوق سرمایه گذاری در سهام
۳-صندوق سرمایه گذاری مختلط
۴-صندوق سرمایه گذاری شاخصی
۵-صندوق های قابل معامله
۶-صندوق های تاٌمین مالی
۷-صندوق های نیکوکاری
۸-صندوق های اختصاصی بازارگردان

۱-صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت:

این صندوقها، بازدهی معقول با حداقل ریسک ممکن را نصیب سرمایه گذاران خود می کنند؛ افرادی که جذب این نوع صندوق ها می شوند، عموماً سرمایه گذارانی کم ریسک هستند و به همین علت مدیران این صندوقهای سرمایه گذاری، سرمایه ها را عمدتاً به خرید اوراق بهادار بسیارکم ریسک، مانند اوراق اجاره و اوراق خزانه اختصاص می دهند تا بتوانند سود قابل قبولی نصیب سرمایه گذاران خود داشته باشند.
لازم به ذکر است که صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت دارای ضمانت نقد شوندگی وضمانت جبران خسارت احتمالی هستند و پیش بینی های لازم برای پرداخت سود و همینطور نگهداری اصل سرمایه ی افراد در این صندوقها انجام شده است.
در این صندوقها، افراد حقیقی و حقوقی می توانند سرمایه گذاری کنند.

۲- صندوق سرمایه گذاری در سهام:

در این صندوقها، ریسک سرمایه گذاری در مقایسه با صندوقهای با درآمد ثابت، بیشتر است وهمچنین احتمال کسب سود بیشتر است. سرمایه گذاری در این صندوقها مناسب افرادی است که ریسک پذیری بیشتری دارند وهمچنین دید بلندمدت تر، به سرمایه گذاری خود دارند.
برای سرمایه گذاری در این صندوقها حتماٌ باید به امیدنامه ی شرکت مراجعه نمود تا از استراتژی آنها و ابزارهای آنها در سرمایه گذاریها آگاه شد؛ در این نوع سرمایه گذاری، با گذشت زمان هرچه عملکرد صندوق بهتر باشد و موفقیت و سودآوری بالاتری داشته باشد، ارزش واحدهای آن صندوق هم افزایش پیدا می کند و در مقابل اگر صندوق عملکرد خوبی نداشته باشد، ممکن است ارزش واحد های سرمایه گذاری صندوق کاهش پیدا کند.
این صندوقها در ایران به دو دسته ی بزرگ وکوچک تقسیم می شوند؛ در صندوقهای کوچک تعداد واحدهای سرمایه گذاری قابل انتشار(حداقل ۵ هزار وحداکثر ۵۰ هزار) و در صندوقهای بزرگ این ارقام (۵۰ هزارتا ۵۰۰ هزار) واحد است.

۳-صندوق های سرمایه گذاری مختلط:

در این نوع صندوقهای سرمایه گذاری از هر دو نوع (اوراق با درآمد ثابت وصندوق سهام ) به نسبت تقریباً مساوی، سرمایه گذاری می شود ولی گاهی اوقات می تواند این درصد، در طول زمان تغییر یابد ولی عمدتاٌ این نسبت حداقل ۴۰% وحداکثر۶۰% سهام و مابقی آن، اوراق با درآمد ثابت است.
این صندوقها برای سرمایه گذاران، این امکان را به وجود می آورند که بتوانند از مزایای تنوع بخشی نیز بهره مند شوند.
ریسک این صندوقها نسبت به صندوقهای سهامی کمتر است، واین صندوقها پتانسیل کسب بازده بالاتر نسبت به صندوقهای با درآمد ثابت را فراهم می کنند؛ بدیهی است در صورت افت بازار، سرمایه گذاران در این صندوقها به دلیل ترکیب اوراق با درآمد ثابت وسهام زیان کمتری را تجربه می کنند.
در واقع می توان صندوقهای مختلط را حدّ میانی سرمایه گذاری به لحاظ ریسک وبازده احتمالی مورد انتظار دانست.

۴-صندوقهای سرمایه گذاری شاخصی:
یک صندوق سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص، الزاماٌ منابع خود را براساس الگوی تعیین شده برای یکی از شاخص های موجود در بازار، سرمایه گذاری می کند؛ شاخص مذکور می تواند شاخص کل، ویایکی دیگر از شاخص های بازار سهام باشد.
صندوقهای سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص، مزیّت هایی دارند که اصلی ترین مزیّت آنها هزینه ی پایین آن و حذف ریسک مدیریت صندوق است.
در این صندوقها، نقش مدیریَت، نقش غیر فعال است و فقط در راستای انطباق ترکیب وزن اوراق موجود در سبد با شاخص مبنا تلاشهایی صورت می گیرد. امروزه صندوقهای شاخصی (ونگارد) به یکی از بزرگترین شرکتهای مدیریت سرمایه گذاری تبدیل شده است.

۵-صندوقهای قابل معامله:
این صندوق در حقیقت یک صندوق از دارایی های متنوع است که مانند سهام معمولی در بورس، معامله می شود؛ یعنی فرد در هر زمان که بخواهد می تواند یک یا چند واحد از یک صندوق را بخرد، یا چند واحد از آن را بفروشد. افرادی که در این صندوقها سرمایه گذاری می کنند، در واقع پول خود را در اختیار صندوق قرار می دهند که با یک تیم مدیریَت حرفه ای وبا تشکیل پرتفویی از سهام مختلف، سود کسب نمایند.
در این صندوقها، واحدها در طول روز، همانند سهام در بازار معامله می شوند و ساختار آنها بیشتر شبیه صندوقهای سرمایه گذاری مشترک است، امَا برخلاف صندوقهای سرمایه گذاری مشترک که فقط با قیمت تعیین شده در پایان روز وپس از محاسبه ی (NAV) می توان آنها را خرید و فروش کرد، سرمایه گذاران می توانند واحدهای (ETF) را همانند سهام در طول روز معامله کنند.
صندوقهای قابل معامله در بورس، به سه دسته ی سرمایه گذاری در سهام، سرمایه گذاری مختلط و سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت، تقسیم بندی می شوند. این سه نوع صندوق، علاوه بر استراتژی معاملاتی که از نام آنها پیداست در کارمزد خرید و فروش نیز تفاوتهایی دارند.
این نوع صندوقها، در ۲۰ سالی که به بازار معرَفی شده اند رشد چشمگیری داشته اند.

۶-صندوق های نیکوکاری:
صندوقهای سرمایه گذاری نیکوکاری از ابزارها ونهادهای مالی جدید، محسوب می شوند و نزد سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به ثبت می رسند؛ این صندوقها، مجَوز تاسیس و فعَالیت خود را از سازمان بورس اوراق بهادار دریافت می کنند و زمان فعَالیت آنها به مدت سه سال ادامه پیدا می کند و بعد از این مدَت قابل تمدید کردن می باشند.
در اینگونه صندوقها، ضمن حفظ سرمایه، سرمایه گذاری مولَد انجام می گیرد و باعث توسعه ی بازار سرمایه و ایجاد کسب و کار در جامعه می شود و به صورت هدفمند، صرف نیازمندان می گردد.
می توان مزایای صندوقهای نیکوکاری را اینگونه شمرد:
الف-با سرمایه های اندک در این سرمایه گذاری می توان درامور نیکوکاری مشارکت نمود.
ب-سرمایه گذار به سلیقه ی خود، می تواند به شکلهای مختلف در امیدنامه ی امور نیکوکاری مشارکت داشته باشد.

۷-صندوق های تامین مالی:
مهم ترین اهداف این صندوقها، تاًمین مالی پروژه ها و فعّالیت های اقتصادی است، و اینگونه صندوقها به دو دسته تقسیم می شوند:
۱-صندوقهای سرمایه گذاری املاک و مستغلات: این صندوقها با جمع آوری سرمایه های کوچک اشخاص حقیقی وحقوقی و به منظور سرمایه گذاری در پروژه های بزرگ ساختمانی به وجود آمده اند، وافراد سرمایه گذار به دو طریق می توانند در این صندوقها سرمایه گذاری کنند؛ یکی از طریق خرید واحد های سرمایه گذاری در زمانی که سهام خود را برای عموم عرضه می کنند؛ و دیگری خرید واحدهای سرمایه گذاری در بورس است.
۲-صندوقهای سرمایه گذاری پروژه: این صندوقها، نهادهای مالی هستند که با اخذ مجوّز از سازمان بورس و اوراق بهادار، تاًسیس شده اند، این صندوقها سرمایه را از عموم، جمع آوری کرده وسپس به سرمایه گذاری در ساخت و تکمیل پروژه اختصاص می دهند.
این صندوقها به منظور انجام پروژه ی مورد نظر خود، در چارچوب اساسنامه وبا رعایت کلیّه ی قوانین ومقررات، یک شرکت خاصّ به نام شرکت پروژه تاٌسیس می کنند که آن شرکت پس از تکمیل و شروع مرحله ی بهره برداری، تبدیل به یک شرکت سهامی عام شده و سهام آن در بورس، یا خارج از بورس، پذیرفته و قابل معامله می شود؛ وپس از ساخت پروژه و عرضه ی آن در بورس ، فعالیّت های صندوق مذکور پایان می یابد و تمام دارایی ها و بدهی ها ی صندوق به شرکت پروژه منتقل می شود و به دارندگان واحدهای سرمایه گذاری صندوق، به همان اندازه، سهام شرکت پروژه واگذار می شود.

۸-صندوقهای سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردان:
صندوقهای سرمایه گذاران اختصاصی بازارگردانی یکی از تجارب موفّق، در حوزه ی سرمایه گذاری است.
هدف این صندوقها، جمع آوری سرمایه از سرمایه گذاران وخرید و فروش اوراق بهادار در چارچوب تعهدات و بازار گردانی آن اوراق، مطابق امیدنامه و کسب منفعت از این محل است.
صندوقهای بازارگردانی به سهل شدن معاملات و افزایش نقد شوندگی کمک می کنند و از دستکاری قیمت سهام به دست سودجویان، جلوگیری می کنند.
این صندوقها از سازمان بورس، مجوّز معامله گری و بازارگردانی دریافت کرده و شروع به فعّالیت می کنند. صندوقهای بازارگردانی مقداری از سهام شرکتهایی که در بازار سرمایه فعّال هستند را در اختیار دارند و خرید و فروش انجام می دهند. چون این صندوقها، در متعادل نگه داشتن ارزش سهام و جلوگیری از قفل شدن بازار به وسیله ی ایجاد نشدن صف خرید و فروش فعّال هستند، سازمان بورس برای حمایت از آنها، در کارمزد معاملاتشان ۸۰ درصد تخفیف داده است؛ به همین دلیل کارمزد معاملات این صندوقها بسیار پایین است.
هر چند سرمایه گذاران این صندوقها فقط افراد حقوقی هستند امّا برای سرمایه گذاران حقیقی هم به طور غیرمستقیم، مزایایی به همراه دارد، در این مورد می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱-کاهش کارمزد و هزینه ی معاملات صندوق به واسطه ی معافیّت های در نظر گرفته شده
۲-کاهش محدودیّت های اعطای اعتباردهی با عنایت به اساسنامه ی آن
۳-در اختیار قرار دادن ایستگاه معاملاتی برای انجام معاملات
در حال حاضر ۳۸ صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی در کشور فعّال است که مشتری آنها فقط شرکتهای حقوقی هستند. صندوقهای اختصاصی بازارگردانی شاید مزایای مستقیم برای افراد حقیقی نداشته باشند، امّا چون باعث ثبات بازار سرمایه و افزایش اطمینان برای سرمایه گذاران می شوند، مفید هستند و از این طریق می توانند نگرانی های نوسانات شدید را برای افراد سرمایه گذار کمتر کنند.

هر سوالی در رابطه با بورس دارید از ما بپرسید: