با داغ تر شدن تب ورود به بورس و سرمایه گذاری در بازار سرمایه از جانب تمامی قشرها و مشاغل، اهمیت آموزش مفاهیم اولیه بورس بیشتر از همیشه احساس می شود. در زمان هایی که هیجانات بازار زیاد است و حقوقی ها هم عرضه می کنند، افراد تازه وارد میتوانند با ثبت سفارش های فروش بی منطق و تحت تاثیر هیجانات و احساسات، جو بازار را بدتر از همیشه کنند و اخیرا بازار بورس ایران کم از این تازه واردان ندارد! آموزش مفاهیم اولیه بورس در ابتدا باید مورد توجه قرار می گرفت نه زمانی که کد بورسی را داده ایم و الان شعار آموزش ابتدایی بورس و آموزش سرمایه گذاری در بورس را میدهیم و سرمایه گذاران تازه وارد که به آموزش مفاهیم اولیه بورس اهمیت نداده اند را مقصر ریزش های بازار بورس می دانیم. در این مطلب آموزشی رایگان به صورت جامع مفاهیم اولیه بورس به زبان ساده را بیان خواهیم کرد.

آموزش مفاهیم اولیه بورس ایران

در ادامه این مقاله قصد داریم تا ۳۰ مفهوم اولیه در بورس را که همه افراد باید بلد باشند را نام ببریم و توضیح ساده و مختصری از آن داشته باشیم؛ پس یکم از وقتتون رو بزارید و با دقت مفاهیم زیر رو مطالعه کنید، مطمئن باشید کلی در زمینه بورس جلو خواهید افتاد؛

سهام

اوراق بهادار انواع مختلفی دارد که یک نوع آن سهام است. سهام عادی یک نوع دارایی مالی است که نشان‌دهنده سهم مالکیت صاحب آن از یک شرکت است. برای توضیح بیشتر فرض کنید یک شرکت را به ۱۰ سهم تقسیم کرده‌ایم. اگر شما ۲ سهم این شرکت را در اختیار داشته باشید به این معنی است که شما مالک یک پنجم این شرکت هستید و در حقیقت یک پنجم سود یا زیان شرکت به شما تعلق می گیرد.

سرمایه گذاری در بورس

سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار به معنای خرید سهام یک یا چند شرکت بورسی است که اغلب با دو دیدگاه صورت می پذیرد. استفاده از روند قیمت سهم به معنای این که سهمی را در قیمتی بخریم و با قیمت بالاتری بفروشیم و یا سرمایه گذاری برای بهره بردن از سود سالیانه سهم که البته مورد دوم رشد قیمت را در زمان فروش نیز شامل می‌ شود.

بورس کالا

بورس کالا یک بازار سازمان یافته برای انجام معامله کالاهای مشخص با استفاده از روش های معین است. معامله محصولات کشاورزی، فلزات و موادمعدنی، محصولات شیمیایی و پتروشیمی و معاملات سکه آتی از جمله مواردی است که در بورس کالای ایران صورت می‌پذیرد. در بورس کالا نیز همچون بورس اوراق بهادار دو طرف عرضه و تقاضا وجود دارد که به مبادله کالایی خود در قالب یکی از انواع قراردادهای این بورس می‌پردازند و کالاهای فرآوری نشده و خام از قبیل گندم، پنبه، انواع فلزات، مواد مورد نیاز پتروشیمی و … در این بورس خرید و فروش می ‌شود. انواع قراردادهای بورس کالا شامل نقد، نسیه، سلف و آتی می باشد.

شرکت‌ های کارگزاری

کارگزاری ‌ها بنگاه ‌های معاملاتی هستند که خرید و فروش سهام به وسیله آنان انجام می شود. کارگزاری ها از اعتبار بالایی برخوردار هستند و قادرید مثل یک بانک به آنها اعتماد کنید. در این معاملات آن ها وکیل تام الاختیار فروشنده و خریدار هستند. دفاتر شرکت ‌های کارگزاری در همه شهرها وجود دارند و شما میتوانید برای افتتاح حساب به آن ها مراجعه کنید، البته افتتاح حساب اخیرا به دلیل کرونا به دفاتر پیشخوان واگذار شده است.

کد معاملاتی یا کد بورسی

به این منظور که بتوانید به خرید و فروش سهام در بورس بپردازید، دریافت کد بورسی ضروری است. هر فرد باید یک کد بورسی برای معامله کردن در بورس بگیرد. کد بورسی عبارتست از کدی ثابت که به سهامداران اختصاص داده می شود تا در هنگام خرید و فروش سهام از آن استفاده کنند. این کد متشکل از سه حرف اول نام خانوادگی افراد به همراه یک عدد ثابت است که در معاملات سهام کارکردی مشابه شماره حساب در نقل و انتقالات بانکی را دارد. برای دریافت کد بورسی باید به یکی از دفاتر شرکت‌ های کارگزاری بورس مراجعه فرمایید.

صف خرید و فروش

اگر خریداران زیادی در طی روز یک سهم در قیمت مثبت ۵ درصد باشند، می گویند صف خرید تشکیل شده است و اگر تعدا زیادی فروشنده سهم در قیمت منفی ۵ درصد باشند، می گویند صف فروش تشکیل شده است. این اتفاق به این دلیل میافتد که قیمت یک سهم در یک روز در یک بازه خاص میتواند نوسان کند.

شرکت ‌های بورسی

سهام شرکت ‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار را شرکت ‌های بورسی می گویند.

صندوق های سرمایه گذاری

صندوق سرمایه ‌گذاری نهادی است که منابع مالی مورد نیاز برای سرمایه گذاری را از مردم جمع آوری کرده و در سبد متنوعی از اوراق بهادار سرمایه گذاری می‌کند. در معاملاتی که در صندوق‌های سرمایه‌گذاری اتفاق می‌افتد به مبنای حجم خرید و فروش، واحد یا Unit می گویند. افرادی که علاقمند به سرمایه گذاری در صندوق ‌ها هستند، قادرند با مراجعه به صندوق‌ ها و تکمیل فرم‌ های مربوطه، اقدام به خرید واحدهای صندوق کنند. مرسوم ترین انواع صندوق‌ های سرمایه گذاری مشترک عبارتند از صندوق سرمایه ‌گذاری در سهام، صندوق سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت و صندوق سرمایه گذاری مختلط.

نماد بورسی

در تمامی بورس‌ های جهان برای این که ساده ‌تر بشود اسم هر شرکت را نام برد یک نماد به آن اختصاص می ‌دهند. نماد بورسی یک شرکت بورسی اغلب عبارت است از حرف اول گروه بورسی مربوط به آن که بیانگر صنعتی است که آن شرکت در آن قرار دارد و در ادامه بخشی از نام شرکت.

توقف نماد بورسی 

چنانچه امکان خرید و فروش در نمادی به دلایل متفاوت برای مدتی از سوی ناظر بازار غیر ممکن شود و سهم بدون معامله باقی بماند، اصطلاحا توقف نماد نامیده میشود. معمولا سهام شرکت های بورسی به علت برگزاری مجامع، بیشترین تغییر قیمت برای چند روز متوالی , افشای اطلاعات با اهمیت و تغییر روند سودآوری و همچنین ابهامات و یا سوالات سازمان بورس از شرکت و سایر عواملی که برای یک نماد حائز اهمیت است، می تواند متوقف گردد.

شاخص کل بورس

عددی است که با فرمول های خاصی محاسبه میشود و نشان دهنده ی بازدهی و روند بازار است و تغییر آن به منفی یا مثبت نشان دهنده ی تغییر مثبت یا منفی کل ارزش بازار است.

پرتفوی سهام

پرتفو عبارتست از سبدی از سهم شرکتهای مختلف که با هدف کاهش ریسک سرمایه گذاری تهیه می شود. کارشناسان اقتصادی حتی در بهترین حالتهای تحلیلی خرید تنها یک سهم را توصیه نمی کنند و پیشنهاد خرید چند سهم متنوع را می دهند. این کار برای آن است که ریسک سرمایه گذاری کاهش یابد. فرض کنید صنعتی با رشد قیمت ارز شکوفا می شود و صنعتی دیگر با رشد قیمت ارز متضرر می شود. حال اگر در سبد ما از هر دوی این صنایع سهام خریداری شود، در حقیقت خود را نسبت به تغییرات قیمت ارز مصون کردیم و تغییرات ناشی از قیمت ارز باعث رشد یکی و کاهش دیگری می شود. به بیان دیگر با تشکیل سبد سهام، ضرر ناشی از کاهش قیمت یک یا چند سهم را با سود حاصل از افزایش قیمت سهم های دیگر پوشش می دهیم.

عرضه اولیه سهام در بورس

وقتی سهام یک شرکت برای نخستین بار قرار است روانه بازار بورس شود، پس از مشخص شدن قیمت گشایش، در یک روز معین برای اولین بار تحت نام عرضه اولیه در بازار به فروش می رسد.

پذیره نویسی سهام در بورس

به پروسه خرید اوراق بهادار از ناشر و یا نماینده او و پرداخت یا تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد، پذیره‌ نویسی گفته می شود. امکان دارد پذیره‌ نویسی به دو روش صورت پذیرد؛ تعهد پذیره ‌نویسی و بهترین کوشش. مزیت روش تعهد پذیره‌ نویسی به روش ‌های رایج دیگر عرضه اولیه در بورس در این است که می ‌تواند موجب جلوگیری از رفتارهای سفته ‌بازانه در هفته ‌های آغازین عرضه سهام شرکت‌ ها در بورس شود و با پشتوانه کارشناسی ‌های صورت گرفته، کمک می ‌کند سهام زودتر به قیمت واقعی خود در بازار برسد. با این کار درصدگیری های رایج در بازار کاهش می یابد و خطرپذیری سرمایه‌ گذاری روی سهام شرکت‌ های تازه ‌وارد به بورس کم می شود. کارگزار پذیره ‌نویس باید با ارائه وثیقه و شواهد دیگر به سازمان بورس، این اطمینان را به وجود آورده است که می ‌تواند به تعهدات پذیره‌نویسی خود عمل کند.

سود پیش بینی شده یا همان EPS

منظور از EPS سود اختصاص یافته به هر سهم یک شرکت است که توسط شرکت در ابتدای سال مالی پیش بینی میشود. هر شرکت وظیفه دارد سود تخمینی خود را بر اساس نظرات مدیران شرکت تخمین می زند و به سهامداران اعلام  کند. سود پیش بینی شده یا همان EPS در قیمت سهام تأثیر مستقیم دارد و یکی از ملاک های سرمایه گذاران برای خرید یک سهم است.

سود تقسیمی یا همان DPS

عبارت است از سودی که پس از کسر مالیات به ازای هر سهم به وسیله شرکت ها به سهام داران پرداخت می ‌شود.

نسبت قیمت به درآمد یا همان P/E

حاصل قیمت سهم به درآمد آتی آن است. چنانچه پی به ای بالاتر از ۵ بود، بیانگر این است که سهامداران به روند سوددهی آن اعتماد بیشتری دارند و بر این باورند که سود شرکت در سال جاری و یا سال های آتی رشد خوبی خواهد داشت و یا گاهی نشان می دهد سهامداران معتقدند که سود شرکت خیلی بالاتر از مبلغ اعلامی است و شرکت در اعلام سود محافظه کاری به خرج داده است. پی به ای های پایین بیان می کند که سهامداران به آینده شرکت مشکوکند و بر این باورند که شرکت روند سوددهی خود را سال های آتی به حد لازم رشد نمی دهد و یا حتی کمتر خواهد کرد. پی به ای پایین می تواند این نکته را هم خاطر نشان کند که بازار بر این باور است که شرکت سود اعلامی خود را خیلی رویایی ارائه داده است و نمی تواند این رقم را پوشش دهد.

سهام عدالت

سهامی متشکل از چندین شرکت بورس و غیر بورسی است که اخیرا فرآیند آزادسازی آن اجرایی شده است و ۴۹ میلیون ایرانی مشمول این سهام هستند و میتوانند برای فروش سهام عدالت خود در بانک و بورس اقدام نمایند.

دامنه نوسان بورس

به منظور جلوگیری از نوسانات شدید قیمت سهم‌ها و تلاطم بازار، سازمان بورس اوراق بهادار تهران حداکثر میزان نوسان قیمت سهم را به مثبت و منفی ۵ درصد محدود کرده است. این به آن معنی است که قیمت یک سهم نسبت به قیمت پایانی روز قبل حداکثر می تواند ۵ درصد افزایش یا کاهش یابد. برای مثال اگر قیمت پایانی سهم در روز پیش ۲۰۰ تومان باشد، پس از بازگشایی بازار در روز بعد قیمت سهم حداکثر می‌تواند به ۲۱۰ تومان افزایش یا به ۱۹۰ تومان کاهش پیدا کند. دامنه نوسان در فرابورس نیز مثبت و منفی ۵ درصد است. در نظر داشته باشید که در مورد حق تقدم سهم ها، دامنه نوسان دو برابر مقدار نوسان سهم ها یعنی مثبت و منفی ۱۰ درصد است. در زمان عرضه اولیه سهام و روز بازگشایی نماد معاملاتی بر اساس شرایطی که در دستورالعمل معاملات بیان شده است، سهام بدون محدودیت در مقدار نوسان قابل معامله می شود.

مجمع عمومی سالیانه

گردهمایی سهامداران و مدیران شرکت ها که برای ارائه وضعیت شرکت و تعیین سود، حداکثر چهار ماه بعد از پایان سال مالی شرکت ها تشکیل می شود و تمامی سهامداران، قادرند در آن شرکت کنند.

افزایش سرمایه در بورس

عبارت است از تجزیه سهام شرکت ها به تعداد بیشتر. این کار به علت های گوناگونی مانند بهبود ساختار مالی شرکت و تامین مالی شرکت. افزایش سرمایه در حقیقت به معنی ایجاد تعدادی سهم جدید است که به سهامداران قبلی و جدید به فروش می‌ رسد. هزینه خرید این سهام جدید ۱۰۰ تومان به علاوه قیمت حق تقدم است.

حق تقدم در بورس

چنانچه شخصی مالک بخشی از سهام یک شرکت یا موسسه باشد و شرکت اقدام به افزایش سرمایه نماید، چنانچه دیگران سهام منتشره جدید را بخرند، میزان درصد مالکیت آن شخص کاهش می یابد. بنابراین به منظور جلوگیری از وقوع این امر، هر سهامدار به میزان درصد مالکیت خود نسبت به افزایش سرمایه اولویت خواهد داشت که به آن حق تقدم سهام گفته میشود و می تواند  آن سهام حق تقدم را استفاده کند و یا بفروشند.

نوسان قیمت سهام

بر اساس قوانین بورس اوراق بهادار تهران حداکثر نوسان قیمت یک سهم در یک روز از مثبت ۵ درصد تا منفی ۵ درصد طی روز می تواند باشد. برخی از سهام نیز بازه نوسانی ۱۰ یا ۶ درصدی دارند که در حال حاضر موضوع  بحث ما نیست.

مفهوم حجم مبنا

نمیتوان در مطلب آموزش مفاهیم اولیه بورس به حجم مبنا اشاره نداشت. در واقع به حداقل تعداد برگه سهمی که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در پایان روز قیمتی به ثبت برسد را حجم مبنای سهم گفته می شود.

قیمت پایانی سهم

یکی از مواردی که حتما در آموزش مفاهیم اولیه بورس باید به آن اشاره داشت، قیمت پایانی هر سهم در انتهای روز معاملاتی است. قیمت رسمی سهم به حساب می آید که در واقع قیمت پایانـی سهام یک شرکت بیانگر میانگین قیمت ‌های آن سهم در طول روز است که طبق آن قیمت‌ ها مورد خرید و فروش قرار گرفته است.

تحلیل فاندامنتال یا بنیادی

مبانی تحلیل تکنیکال 

به بررسی تکنیکی نمودار خطی قیمت و حجم معاملات تحلیل تکنیکال گفته می شود. تحلیل تکنیکال در حقیقت یک علم است که این امکان را برای شما فراهم می کند تا با استفاده از روش ‌ها و تکنیک ‌هایی که شامل یکسری ابزارها و نرم افزارها، نمودارها، ریاضیات، اندیکاتورها و یک سری داده مانند قیمت سهم در گذشته و حجم معاملات، به ‌پیش ‌بینی قیمت ‌ها در آینده بپردازید.

صورت های مالی در بورس

منظور از صورت های مالی یا گزارش های مالی اعمالی است که برروی پول ها انجام می شود یعنی به طور مثال درآمد مالی شرکت یا کارخانه از چه راهی و از چه جایی بوده و در چه راه هایی خرج شده و الان چه مقدار از آن باقی مانده است.، این صورت ها عموما به چهار دسته، شامل صورت سود و زیان، ترازنامه، صورت جریان وجوه نقد و صورت سود و زیان جامع، تقسیم می شوند.

ارزش خالص دارایی NAV

مفهوم ارزش خالص دارایی در حقیقت ارزش روز همه دارایی‌ ها شامل سهام، مطالبات سود سهام، ملک، اوراق با درآمد ثابت و … پس از کسر ارزش روز بدهی ‌هاست. اصطلاح NAV اغلب درباره ارزش خالص دارایی‌ شرکت ‌های سرمایه ‌‌گذاری، صندوق ‌های سرمایه‌ گذاری مشترک، صندوق ‌های شاخصی، ETFها و سبدهای اختصاصی مورد استفاده قرار می گیرد.

سهام شناور آزاد

جالب است بدانید که سهام شناور آزاد بخشی از سهام یک شرکت است که دارندگان آن، آماده عرضه و فروش آن سهام هستند و قصد ندارند با حفظ آن قسمت از سهام، در مدیریت شرکت مشارکت کنند و انتظار می ‌رود، در آینده نزدیک، قابل معامله باشد. برای محاسبه سهام شناور آزاد باید ترکیب سهامداران بررسی شده و سهامداران راهبردی را تعیین نمود. سهامدار راهبردی، سهامدارانی هستند که در کوتاه ‌مدت، قصد واگذاری سهام خود را نداشته و اغلب قصد دارند برای اعمال مدیریت خود، این سهام را حفظ نمایند.