همانطور که میدانید بورس ایران بخش های مختلفی دارد، مانند بورس اوراق بهادار ، بورس آتی کالا، بورس کالا و بورس انرژی که فعالیت در هر کدام شرایط خاص خودش را دارد. برای بسیاری از افرادی که وارد بازار بورس می شوند، سوالاتی در خصوص سایر بازارهای معاملاتی بورس پیش می آید که بورس انرژی یکی از آن ها محسوب میشود و نحوه معامله در بورس انرژی برای اکثر افراد روشن نیست. در این مقاله قصد داریم تا ببینیم بورس انرژی چیست و نحوه معامله در بورس انرژی ایران چگونه است و شرایط سرمایه گذاری در بورس انرژی چه می باشد و عرضه نفت در بورس انرژی چه تحولی را میتواند در این بازار رقم بزند. به صورت کلی در این مقاله با بورس انرژی آشنا خواهیم شد.

نحوه معامله در بورس انرژی

شرکت بورس انرژی بر اساس قانون بازار اوراق بهادار ایران در سال ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی تاسیس و در سال ۱۳۹۱ در اداره کل ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری به ثبت رسید. فعالیت‌های عملیاتی بورس انرژی در زمینه انجام معاملات نقدی، قرارداد سلف موازی استاندارد، قراردادهای آتی و اختیار معامله و به منظور مرتفع‌سازی نیازهایی چون خرید و فروش منابع انرژی، تامین مالی برای تولیدکنندگان و تامین منابع انرژی برای توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان، از همان سال تصویب آغاز به فعالیت نمود.

درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، مشاوره خرید، آموزش های رایگان بورسی و …  بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید. 

دریافت کد بورسیسریع و رایگان

وقتی که صحبت از بورس انرژی در میان است منظور معاملات بورسی و فرابورسی شرکت هایی مثل مواد غذایی، سیمان، حمل و نقل، معدنی و فلزی و … نیست و معاملات تنها در حوزه انرژی اعم از نفت، گاز، برق و محصولات پتروشیمی و… مد نظر است. بورس انرژی، به همان صورتی که از نامش مشخص است، به صورت اختصاصی تنها در حوزه انرژی در معاملات بورسی مشغول به فعالیت است. چنانچه قصد حضور در بازار بورس را دارید، بورس انرژی فرصتی طلایی برای درآمدزایی محسوب می شود. از امسال قرار است، معاملات نفت خام در بازار بورس صورت پذیرد و از همین روی بیش از پیش درباره بورس انرژی خواهید شنید. به همین خاطر است که این نهاد دولتی رونق بسیاری را تجربه کرده است.

بورس انرژی یک نهاد دولتی است و مدیریت آن بر عهده دولت است و مانند سایر بازارهای دیگر مثل؛ سکه، طلا، ارز، زمین و خودرو نیست و از همین خاطر جذابیت به مراتب بیش تری برای بسیاری از سرمایه گذاران دارد. گفتنی است که امروزه دست اندرکاران بازار بورس انرژی کشور، متشکل از وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نفت، وزارت نیرو و شرکت های صنعت انرژی مثل شرکت مدیریت منابع آب ایران و پالایش و پخش فرآورده های نفتی هستند که تمامی این وزارت ها در بازار حضور فعال دارند و روزانه فرصت های خرید و فروش حامل های انرژی را به وجود می آورند. در ادامه نحوه معامله در بورس انرژی را به صورت کامل توضیح خواهیم داد.

بورس انرژی چیست ؟

بورس انرژی به عنوان یک بورس کالایی است که قابلیت انجام معاملات حامل ‏های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. لازم به ذکر است که حامل های انرژی شامل نفت، گاز، برق و سایر حامل‎های انرژی هستند. بورس انرژی ایران در اسفند ماه سال ۹۱ با هدف ایجاد بازاری شفاف کارآمد با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی راه اندازی شد. جالب است بدانید که بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور برای عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق آلودگی و دیگر حامل‌ های انرژی راه اندازی شده است و سرمایه گذاری در آن میتواند سود قابل توجهی برای افراد و حتی شرکت ها به همراه داشته باشد.

انواع قراردادهای قابل معامله در بازار فیزیکی بورس انرژی

قرارداد نقدی : قراردادی است که در بازار فیزیکی مورد معامله قرار می گیرد و طبق آن، پرداخت بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در زمان معامله و طبق دستورالعمل تسویه و پایاپای بورس انرژی صورت می پذیرد.

قرارداد نسیه : به قرار دادی گفته می شود که در بازار فیزیکی خرید و فروش می شود و در آن کالا در زمان معامله تحویل می شود، اما بهای آن در سررسیدی مشخص پرداخت و تسویه خواهد شد.

قرارداد سلف : قراردادی است که در بازار فیزیکی مورد معامله قرار می گیرد و در آن بر خلاف قرارداد نسیه، در ابتدا بها دریافت شده و کلا در تاریخ تعیین شده ای در آینده تحویل خواهد شد.

قرارداد کشف پریمیوم : قراردادی است که در بازار فیزیکی مورد معامله قرار می گیرد. در این نوع قرارداد، مابه ‌التفاوتی موردتوافق طرفین معامله، مورد معامله قرار می گیرد و کالا در موعد معینی در آینده با توجه به قیمت نهایی تحویل و معامله تسویه خواهد شد.

انواع قراردادهای قابل معامله در بازار مشتقه بورس انرژی

قرارداد سلف موازی : قراردادی است که در بازار مشتقه مورد معامله قرار می گیرد. در این قرارداد، دارایی پایه مشخص خواهد شد و مقدار معینی از این دارایی، طبق مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش می ‌رسد. شایان ذکر است که وجه قرارداد نیز می بایست در زمان معامله و طبق زمان ‌بندی تعیین شده در مشخصات قرارداد پرداخت گردد. دارایی پایه نیز در سررسید تحویل داده خواهد شد. ازجمله قابلیت ‌های بارز این قرارداد آن است که در طول دور معاملاتی، خریداران می ‌توانند قرارداد سلف موازی استاندارد را به میزانی که خریداری کردند به شخص دیگری به فروش برسانند. این قراردادها از یکدیگر مستقلند و با توجه به شرایط سلف موازی استاندارد انجام می ‌شوند.

قرارداد آتی : قراردادی است که در بازار مشتقه مورد معامله قرار می گیرد. در این قرارداد، فروشنده متعهد خواهد شد که در زمان معینی، کالای مشخصی را به قیمت فعلی معین، به فروش برساند و همچنین خریدار نیز با این شرایط موافقت کرده و کالا را خریداری کند. برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، مبلغی به ‌عنوان وجه تضمین مشخص می شود که با توجه به تغییرات قیمت آتی کالای موردنظر، تعدیل می ‌شود. این وجه نزد اتاق پایاپای نگهداری می ‌شود و از طرف معامله گران وکالت دارد، وجه آن را با توجه به تغییرات قیمت در اختیار هرکدام قرار دهد. درنهایت این قرارداد در سررسید تسویه خواهد شد.

قرارداد اختیار معامله : در این حالت، فروشنده متعهد می ‌شود مقدار مشخصی از دارایی پایه در صورت درخواست خریدار مورد معامله قرار دهد. خریدار نیز در زمان معینی در آینده بر اساس قرارداد وارد معامله می ‌شود. فروشنده اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت می‌ کند. در این حالت نیز مثل قرارداد آتی، برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد، فروشنده ضمن قرارداد متعهد می ‌شود مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای قرار دهد. همین طور هر یک از خریدار و فروشنده قادر هستند در مقابل مبلغی معین، اختیار یا تعهد خود را به شخص دیگری واگذار نمایند. اوراق اختیار معامله می‌ تواند به ‌صورت اختیار فروش یا خرید باشد.

• شرکت نامه
• بیانیه ریسک
• تکمیل فرم احراز هویت
• اساسنامه و شناسه ملی
• فرم در خواست کد اشخاص حقوقی
• فرم معرفی اطلاعات حساب مشتری
• آگهی آخرین تغییرات مدیران و صاحبان امضای مجاز
• مدارک ،مجوزها و مستندات مثبته در خصوص فعالیت مشتری
• آگهی روزنامه رسمی در خصوص تاسیس و آخرین تغییرات آنپ
• کپی برابر اصل شده مدرک شناسایی صاحبان امضای مجاز شامل شناسنامه و کارت ملی

خریداران مجاز در بورس انرژی

در بازار داخلی چه در حوزه برق و چه در حوزه فیزیکی اشخاص حقوقی امکان گرفتن کد و خرید از این بازارها را دارند و در بازار بین الملل اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی با شرایط خاص حق خرید از این بازار را دارند.

خریداران مجاز بازار فیزیکی در بورس انرژی :

• رینگ داخلی : اشخاص حقوقی که از پروانه بهره برداری مرتبط  برخوردارند
• رینگ بین الملل : اشخاص حقوقی تولیدی و یا بازرگانی  چه در ایران و چه خارج از ایران

خریداران مجاز بازار برق در بورس انرژی :

• بازار مصرف کنندگان بزرگ برق : تمامی مصرف کنندگان برق بالا ۵ مگاوات در ساعت
• در بازار عمده فروشی برق : شرکت های توزیع برق و شرکت های خرده فروشی  برق

پروسه معاملات در بازار بورس انرژی

نحوه معامله در بورس انرژی به صورتی است که فرآیند معاملات در بازار بورس انرژی به نوع معاملات متفاوت بستگی دارد. در بازار برق معاملات در صورت شارژ شدن توزیع برق ها و عرضه نیروگاه ‌ها هر روز در یک زمان مشخص به صورت حراج چند قیمتی انجام می شود و این در حالی است که انجام معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی ساعت مشخصی ندارد و شرایط هر روز در شرح عرضه تعیین می گردد.

فرآیند معاملات در بازار فیزیکی در بورس انرژی :

• تحویل کالا به وسیله عرضه‌ کننده به خریداران در موعد مقرر
• واریز مابقی وجه معامله به همراه وجه مالیات برارزش افزوده جهت تسویه
• واریز ۱۰ درصد ارزش معامله مورد نظر به حساب سپرده‌ گذاری با کد شناسه کارگزاری پیش از انجام معامله برای خریداران
• واریز وجه کالای معامله شده به حساب عرضه‌ کننده بعد از کسر هزینه‌ ها به وسیله شرکت سپرده‌ گذاری مرکزی و تسویه وجوه

فرآیند معاملات در بازار برق در بورس انرژی :

• اعمال تغییرات حجمی و قیمتی در طول ساعات معاملات ۱۰ الی ۱۲
• ورود سفارشات به سیستم معاملات به وسیله کارگزار در مرحله پیش گشایش ۹:۳۰ الی ۱۰:۰۰
• ارسال سفارش با تکمیل فرم خرید برای خریدار و فرم فروش برای فروشنده پیش از ساعت ۹:۳۰ الی ۱۰:۰۰

پروسه تسویه در بازارهای بورس انرژی

پروسه تسویه اشاره به پرداخت  مبلغ قرارداد به همراه کارمزد کارگزار به شیوه های مختلف می کند.

فرآیند تسویه معاملات در بازار فیزیکی در بورس انرژی :

• تسویه نقد : در این روش وجه قرارداد ظرف مهلت تسویه به صورت نقدی به وسیله کارگزار خریدار به حساب تسویه واریز خواهد شد.
• تسویه با تضمین : تسویه ‌ای که با ضمانت‌ نامه بانکی یا به وسیله گشایش اعتبار اسنادی انجام می ‌شود و تنها در مورد معاملات نسیه در نظر گرفته شده است.
• تسویه خارج از پایاپای : در این روش ظرف مهلت تسویه، سند تسویه خارج از پایاپای طبق فرمت شرکت سپرده ‌گذاری مرکزی به تائید فروشنده و کارگزار فروشنده می رسد و در کنار دیگر مستندات مورد نیاز به وسیله کارگزار خریدار به اتاق پایاپای ارائه خواهد شد.

فرآیند تسویه معاملات در بازار برق در بورس انرژی :

• در پایان روز معاملاتی در صورت انجام معاملات، گزارشی از معاملات صورت گرفته تهیه و به فروشنده یا خریدار تحویل داده می شود.
• شرکت سپرده گذاری مرکزی هنگام انعقاد معامله، پول را از کارگزار خریدار دریافت و به کارگزار  فروشنده حداکثر تا ۳ روز بعد از روز معامله تحویل می دهد.

کارمزد معاملات بورس انرژی

1. کارمزد درج کالا، که طبق آمار سالانه عرضه کالا در بورس از عرضه‌ کننده برای هرسال دریافت می‌شود که برابر با ۰۰۰۲/۰ ارزش معاملات سالانه و تا سقف حداکثر ۱۵۰ میلیون ریال است.
2. کارمزد پذیرش کالا، که به همراه درخواست پذیرش و تکمیل مدارک اولیه از متقاضی دریافت می‌ شود که برابر با ۰۰۰۷/۰ ارزش برآوردی معاملات سالانه و تا سقف حداکثر ۵۰ میلیون ریال است.

مزایای بورس انرژی نسبت به دیگر بورس ها

1. کاهش ریسک خرید و فروش حامل های انرژی
2. پوشش ریسک و تامین کالا های مورد نیاز مصرف کننده
3. معامله طبق قرارداد های استاندارد و شفاف و دارای تضمین
4. تامین کالا های لازم در بستر سامانه شفاف اطلاع رسانی و عملیاتی
5. تسویه پایاپای کالا ها و اوراق بهادار مبتنی بر کالا طبق مقررات جامع بورس
6. کم شدن برخی هزینه های سربار مانند هزینه های حمل و نقل، بازاریابی و عقد قرارداد
7. اعمال معافیت مالیاتی ۱۰ درصدی بر فروش تمامی کالایی که در این بازار به فروش می رود
8. دریافت تضمینی کالای خریداری شده و تسویه روزانه به همراه شفافیت در سفارشات خرید و فروش
9. امکان بازاریابی و معرفی محصولات پذیرفته ‌شده بورس انرژی، به وسیله کارگزاران و سامانه‌ های معاملاتی
10. اعمال معافیت تشریفات مزایده بر اساس قانون توسعه ابزار های مالیاتی جدید برای عرضه کالا در این بازار
11. مارکتینگ و عرضه محصولات حوزه انرژی در رینگ داخلی و بین المللی از طریق شبکه کارگزاران عضو این نهاد در راستای شفافیت بیشتر

نکات بسیار مهم درباره بورس انرژی

• امروزه در بازار فیزیکی تنها محصول متانول برای خرید دارای سهمیه می باشد.
• در نظر داشته باشید که عرضه ها در بازار فیزیکی بورس انرژی ترتیب خاصی ندارد و در واقع میتوان گفت که در بورس انرژی هیچ نظم یا ترتیبی برای عرضه ها دیده نمی شود.
• در بورس انرژی ایران عرضه کنندگان در بخش بازار فیزیکی شامل پالایشگاه ها و پتروشیمی ها و همچنین نیروگاه های کشور که به شبکه سراسری متصل هستند. همچنین در بازار مشتقه  بورس انرژی هر کدام از این عرضه کنندگان جهت تامین سرمایه می ‌توانند اوراق خود را به صورت سلف چاپ و به فروش برسانند.
• بورس انرژی دارای دو بازار فعال فیزیکی و مشتقه است که ویژگی های این دو بازار امکان دارد با هم متفاوت باشد. تفاوت مهم این دو بازار این است که در بازار فیزیکی کالاها مورد معامله قرار می گیرند و در بازار مشتقه اوراق مبتنی بر کالا خرید و فروش می شود.
• شرکت بورس انرژی ایران، کار پذیرش و نظارت بر معاملات انرژی و اوراق بهادار مربوطه را انجام داده و تلاش می کند تا شفافیت اطلاعات و دسترسی عادلانه سهامداران حقیقی و حقوقی به معاملات به صورت منصفانه و آنلاین، در دسترس باشد.
• در بازار داخلی چه در حوزه برق و چه در حوزه فیزیکی اشخاص حقوقی اجازه گرفتن کد و خرید از این بازارها را دارند و در بازار بین الملل اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی با شرایط خاص حق خرید از این بازار را دارند.
• در معاملات بورس انرژی ۱۰ یا ۲۰ درصد قیمت معامله به صورت پیش پرداخت از مشتری اخذ خواهد شد و مابقی آن برای کالاهای داخلی ۳ روز کاری و برای کالاهای بازار بین الملل ۵ روز کاری اخذ می شود.
• نحوه معامله در بورس انرژی به صورتی است که مشتریان حقیقی در بازار فیزیکی امکان خرید نداشته باشند و تنها در بازار مشتقه قادر خواهند بود برای خرید اوراق سلف موازی استاندارد اقدام کنند.

نتیجه گیری و کلام آخر

همان طور که گفتیم، بورس انرژی ایران به عنوان یکی از بخش های بازار سرمایه شناخته شده است و از دو بازار فعال فیزیکی و بازار مشتقه در راستای سرمایه گذاری و انجام معاملات برخوردار است.

در بازار فیزیکی، کالاهای پذیرفته شده در بورس و در بازار مشتقه، اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته شده در بورس، خرید و فروش می شوند.

بازار فیزیکی خود شامل ۳ تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی دیگر حامل ‌های انرژی و بازار مشتقه شامل ۳ تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است.

همچنین هر یک از تابلوها از دو رینگ داخلی و بین ‌‏المللی برخوردار هستند.

در بازار فیزیکی معاملات در قالب قراردادهای نقدی، نسیه، سلف، کشف پریمیوم انجام می‎پذیرند و قراردادهای آتی، اختیار معامله و سلف موازی استاندارد و … نیز قابلیت معامله در بازار مشتقه را دارند.

در این بازار فقط مشتریان حقوقی حق خرید دارند بجز در اوراق سلف که افراد حقیقی هم حق خرید دارند.

انجام معامله در بورس انرژی شرایط خاص و ویژه‌ای دارد و مشتریان حقیقی امکان خرید در بازار فیزیکی را ندارند. عرضه کنندگان و خریداران در این بازار ویژگی هایی دارند و مدارک مورد نیاز به منظور دریافت کد معاملاتی نیز بسیار متفاوت تر از مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار است.

در انتهای مطلب هم به مزایای سرمایه گذاری در بورس انرژی نسبت به دیگر بورس ها و نکات مهم در خصوص با نحوه معامله در بورس انرژی اشاره داشتیم.

امیدوارم از این مقاله با عنوان نحوه معامله در بورس انرژی نهایت استفاده رو برده باشید.

اگر در مورد سرمایه گذاری در بورس انرژی سوالی داشتید، تجربه‌ ای کسب کرده ‌اید یا اینکه مشکلی دارید، حتما در بخش دیدگاه بنویسید.