وقتی که به یک نمودار بورس نگاه می ‌کنید، شاید سوالات زیادی به ذهنتان برسد، این گونه نمودارهای چه چیزی را عنوان می کنند؟ به چه صورت می ‌توان تغییرات ارزش سهام را تخمین زد؟ آیا الان زمان خرید یک سهم است یا باید سهام خود را به فروش برسانید؟ این گونه سوالات و سوالات مشابه، هر روز به ذهن افرادی که در بورس فعالیت دارند نقش می ‌بندد و تلاش می ‌کنند به کمک شاخص ‌ها و گزارشات مالی، نمودارها و جدول ‌های اطلاعاتی پاسخ خوبی به این گونه سوالات بدهند. این سوالات و سوالاتی مانند این نیز برای شما که به عنوان فرد کم تجربه در بازار بورس وارد شده‌ اید نیز ایجاد شده یا خواهد شد. در این مطلب قصد داریم به بررسی نمودارهای بورس بپردازیم تا بتوانیم پاسخ مناسبی به این گونه سوالات بدهیم.

همانطور که می‌دانید بازار سرمایه، پدیده ‌ای پویا به حساب می آید که در بستر زمان تغییر می ‌کند. بنابراین مشخص است که داده‌ های بورس از جنس زمان هستند در نتیجه می‌ توان آن ‌ها را به صورت یک سری زمانی در نظر گرفت که بخشی از تغییرات آن وابسته به تصادف و بخش دیگر، رفتار بازار و خریداران و فروشندگان را مشخص می ‌کند. لذا برای نمایش مقادیر ارزش سهام یا مشخصات بازار سهام از نمودارهایی استفاده خواهیم کرد که محور افقی آن ‌ها زمان در نظر گرفته شده است.

نمودار بورس چیست؟

در واقع می‌توان نمودار بورس را بررسی ارزش سهام یا هر شاخصی وابسته به آن، نسبت به زمان دانست. بدین ترتیب، محور افقی مربوط به زمان است و محور عمودی ارزش سهام یا قیمت را به تصویر می کشد. پس نمودار سهام، روند تغییرات ارزش سهام را نسبت به زمان نشان می ‌دهد. محور افقی می‌ تواند نشان دهنده سال، ماه، روز و حتی ساعت باشد. با توجه به اینکه قصد داریم در چه محدوده زمانی اقدام به بررسی کنیم، می ‌توانیم نمودار سهام یا شاخص‌ های آن را برحسب واحد زمانی دلخواه تعیین کنیم.

روند صعودی در یک نماد، می ‌تواند این اطمینان را به ما بدهد که در آینده نزدیک، قیمت سهام این نماد کم نخواهد شد و البته روند نزولی که اخیرا برای یک سهام شروع شده، امکان دارد نشان دهنده روند نزولی بیشتر این سهم باشد. بنابراین به نظر می ‌رسد که شیب تغییرات ارزش سهام در دوره ‌های زمانی، راهنمای خوبی برای تشخیص آینده سهام مورد نظر باشد، اما می بایست در این میان به چند نکته مهم اشاره داشت که به شرح زیر است :

• وقتی که به یک نمودار سهام نگاه می ‌کنید، طول دوره که در محور افقی قرار گرفته را مورد توجه قرار دهید. چنانچه طول دوره، کوتاه باشد و به عنوان تغییرات در یک هفته مورد بررسی قرار گرفته، می ‌توانید پیش ‌بینی را برای دو تا سه روز آینده برای یک سهم انجام دهید. اما به منظور سرمایه‌ گذاری بلند مدت لازم است که به نمودارهایی که طول دوره در محور افقی آن‌ سالانه است، توجه داشته باشید.
• وقتی که قصد دارید دو نمودار را با هم مقایسه کنید، باید توجه کنید که محور عمودی هر دو نمودار یکسان باشد، به خاطر این که بعضا این امکان وجود دارد که محور عمودی روی یک نمودار برحسب تومان و در نمودار دیگر برحسب ریال یا حتی درصدی باشد. این موضوع موجب خواهد شد که در ارزش سهام یک شرکت دچار سردرگمی شوید. در نتیجه آگاهی از واحد ارزش روی محور عمودی یکی از نکاتی است که باید به آن توجه کنید.
• نوسانات بازار سهام را با دقت دنبال کنید چرا که اغلب با توجه به تغییرات صنعتی و سرمایه‌گذاری در شرکت‌ ها، روند یا تغییرات غیرتصادفی و فصلی وجود دارد و با توجه به آن ‌ها می‌ توانید زمان مناسب را برای سرمایه ‌گذاری پیش بینی کنید.
• نمودارها با انواع مختلف را برای سنجش ارزش خرید یا فروش یک سهام، در نظر بگیرید. نمودارهای گوناگونی به منظور نشان دادن تغییرات ارزش یک سهام وجود دارد. به عنوان مثال نمودار شمع،‌ نمودار میله ‌ای و نمودارهای میانگین متحرک هر یک شاخص‌های مختلفی از بازار سهام را نشان می‌ دهند.
• به حجم معاملاتی که در بعضی از نمودارهای ترکیبی در بورس دیده می‌شود، توجه کنید. امکان دارد تغییرات زیاد در ارزش سهام اتفاق افتاده باشد، اما تعداد معاملات سهام کم باشد. این موضوع نشان می ‌دهد که بازار یا آن سهام هنوز موقعیت خودش را در بورس اوراق بهادار کسب نکرده است و برای تصمیم‌ گیری هنوز خیلی زود است.

نمودار خطی شاخص بورس

این طور فرض کنید در یک بازه سالانه، شاخص بازار سهام و اوراق بهادار تهران در یک نمودار خطی ترسیم شده است. همانطور که پیش تر اشاره داشتیم، محور افقی این نمودار، روزهای سال هستند و محور عمودی نیز مقادیر شاخص را نشان می ‌دهند. چنین نموداری می ‌تواند روند تغییرات شاخص بورس را در سال‌ های مختلف نشان دهد. همچنین امکان دارد نوسانات شاخص کل بورس در یک روز طی ساعات فعالیت بورس نمایش داده شود.

حتما بخوانید : آموزش نمودار خوانی بورس | نحوه رسم نمودار تحلیل تکنیکال

به این ترتیب قادرید مشخص کنید که آیا فردا روز خوبی برای خرید یا فروش است و بازار در حال پیشرفت شده یا در رکود به سر می‌برد. این اطلاعات را توسط نمودار خطی دریافت می‌کنید. خوشبختانه احتیاجی نیست که این گونه نمودارها را خودتان ترسیم کنید. با مراجعه به آدرس اینترنتی شرکت مدیریت فن ‌آوری بورس تهران، به این اطلاعات در هر ساعت از شبانه روز می‌ توانید دسترسی پیدا کنید.

نمودار شاخص حجم/قیمت

روند تغییرات شاخص قیمت کل، برحسب زمان قابل درک و مشاهده است، اما یکی دیگر از مواردی که بازار سهام در خود نهفته دارد، حجمی معاملاتی است که انجام شده است. به این ترتیب چنانچه در ادامه نمودار قبلی، حجم تبادل سهام را هم لحاظ کنیم، دید بهتری نسبت به رفتار بازار کسب خواهیم کرد. به تصویر زیر توجه نمایید. همانطور که دیده می‌ شود، در میانه سال حجم معاملات به همراه شاخص قیمت، رشد داشته ‌اند که می ‌تواند به دلیل عرضه اولیه سهام باشد زیرا با گذشت زمان حجم معاملات کاهش داشته، اما شاخص قیمت همچنان رو به رشد است.

اغلب نمودارهای ترسیم شده در بازار بورس به صورت فعال عمل می ‌کنند و این بدین معنی است که با قرار دادن نشانگر روی هر نقطه از نمودار، بعضی دیگر از خصوصیات آن نقطه، ظاهر می‌ شوند. به عنوان مثال در تصویر بالا همانطور که ملاحظه می کنید؛ در تاریخ ۲۱ مهرماه ۱۳۹۸، شاخص کل قیمت هنگام بسته شدن بازار برابر با ۳۲۶،۱۹۱ واحد و بیشترین مقدار شاخص کل نیز در همان روز ۳۲۹،۶۶۷ و کمترین آن ۳۲۶،۱۹۰ است. روی خط نمودار این ارقام به صورت سایه ‌هایی در کنار خط پر رنگ نمایش داده شده‌ اند. توجه کنید که خطوط پر رنگ همان مقدار شاخص هنگام بسته شدن بازار را نشان می ‌دهند.

لذا چنانچه سایه ‌ها، بالای خط پر رنگ باشند نشان از کاهش ارزش بازار دارد و برعکس اگر سایه‌ ها، پایین خط پر رنگ باشند، روند رو به رشدی برای بازار در آینده پیش‌ بینی می‌ شود، چرا که شاخص بازار کل در پایان روز با حداکثر آن برابر است، لذا احتمال اینکه در فردا نیز شاخص رشد داشته باشد بیشتر می باشد. این نکته را هم در خاطر داشته باشید که در نمودارهایی که برحسب ساعت هستند، با گذشت زمان، نمودار به پیش رفته و اطلاعات مربوط به زمان حال تا گذشته را به صورت برخط نشان می‌ دهند.

نمودار شمع برای شاخص کل حجم/قیمت

بعضیا نمودار شاخص کل حجم/قیمت یا دیگر شاخص ‌های بازار سرمایه را به صورت نمودار شمع نشان می ‌دهند تا به این ترتیب قادر به ارائه بیش از یک مقدار روی نمودار باشند. در تصویر زیر یک نمونه از این نمودارها را ملاحظه می فرمایید ؛

از ویژگی ‌های جالب در این نحوه نمایش اطلاعات، باید به نمایش همزمان چندین جنبه مختلف شاخص اشاره داشت؛

• مقدار شاخص کل هنگام بازگشایی بازار که با نام Open مشخص شده است.
• بیشترین مقدار شاخص کل در تاریخ مشخص شده که با نام High دیده می ‌شود.
• کمترین مقدار شاخص کل در تاریخ مشخص شده که با نام Low دیده می ‌شود.
• مقدار شاخص کل هنگام بسته شدن بازار، که با نام Close مشخص شده است.

هر یک از این مقادیر در ایجاد شمع ‌ها، نقش دارند. در ادامه و توسط تصویر زیر، ساختار شمع در این گونه نمودارها مورد بررسی قرار خواهد گرفت. همانطور که مشخص است، منظور از بیش ترین و کم ترین، بزرگترین و کوچک ‌ترین مقدار یا اندازه شاخص یا ارزش سهام است که در اینجا به عنوان مثال شاخص قیمت کل خواهد بود. البته این نمودار را طبق ارزش سهام نیز می ‌توان ترسیم کرد تا وضعیت یک سهم خاص مشخص گردد.

نکته : چنانچه قیمت یا شاخص بسته شدن، از قیمت یا شاخص باز شدن بازار بیشتر باشد، بدنه نمودار شمعی، سفید یا سبز رنگ است، به خاطر این که نشان دهنده رشد شاخص یا ارزش سهام در ابتدا و پایان روز معاملاتی است، اما چنانچه قیمت بسته شدن از قیمت باز شدن کمتر باشد، افت در شاخص یا ارزش سهام رخ داده و از همین روی رنگ بدنه شمع، سیاه یا قرمز خواهد بود که نشان دهنده نزول شاخص یا ارزش سهام از ابتدا تا پایان روز معاملاتی می باشد.

سایه ‌ها نیز فاصله بین کمترین و بیشترین مقدار ارزش شاخص نسبت به زمان بازگشایی یا بسته شدن بازار بورس را محاسبه و نمایش می‌دهند. این سایه‌ها به همان میزان یا ارتفاعی هستند که در نمودار تاریخچه حجم/قیمت دیدیم. در آن نمودار واقعا این مقادیر به صورت یک سایه دور خط اصلی ترسیم شده بودند. با توجه به تعریفی که برای نمودار شمع ارائه کردیم، این امکان وجود دارد که وضعیت‌ های گوناگونی برای شکل شمع اتفاق افتد. البته این تغییرات، به ارتفاع سایه و ارتفاع بدنه شمع ‌ها بستگی دارند.

بدنه اصلی بزرگ یا کوچک در نمودار شمع

یکی از حالت هایی که به وسیله نمودار شمعی، قابل تشخیص است، وجود خریدارهای خوب و افزایش قیمت یا شاخص کل بازار است. در این حالت ارتفاع نمودار شمعی با رنگ سفید یا سبز رشد خواهد کرد و بیشتر سهم نمودار شمعی مربوط به بدنه اصلی می ‌شود و سایه‌ ها نقش کمتری خواهند داشت. برعکس این وضعیت زمانی است که همه سهامداران تبدیل به فروشنده شده ‌‌اند و ارزش سهام یا شاخص کل بازار در حال نزول شدید است. در این حالت نیز ارتفاع نمودار شمعی با رنگ سیاه یا قرمز، زیاد خواهد بود. به هر حال در هر دو این وضعیت‌ها، روند معامله در بازار پر از هیجان و تغییرات زیاد است.

حتما بخوانید : تفاوت نمودارهای تحلیلی بورس (تعدیل شده و تعدیل نشده)

در صورتی که بازار راکد بوده و تغییرات زیادی در ارزش سهام یا شاخص بازار رخ ندهد، نمودار شمعی به صورت یک بعلاوه در می آید که نشان دهنده رکود در بازار و احتمالا کم حجم در معاملات است. واضح است بدنه تقریبا حجم بسیار کمی از نمودار را شامل شده و بیشتر تغییرات در نمودار توسط سایه‌ها شکل گرفته است. البته این امکان نیز وجود دارد که بدنه شمع سفید یا سیاه رنگ باشد ولی به هر حال رکود بازار نشانه خوبی نخواهد بود.

نمودار میانگین متحرک هموارسازی نمایی

معمولا به منظور پیش بینی روند تغییرات بازار در شاخص کل یا حتی ارزش سهام، یک نوع هموارسازی صورت گرفته و نمودار بورس متناسب با آن ترسیم می ‌شود. به همان صورت که در سری ‌های زمانی هموارسازی، روشی برای پیش ‌بینی و از استخراج روند به حساب می آید، در نمودارهای بورس هم این تکنیک مورد استفاده قرار می گیرد تا رفتار بلند مدت بازار یا سهام به خوبی مشخص شود. به این ترتیب نوسانات شاخص یا ارزش سهام تعدیل شده و نمایش داده می ‌شود.

یکی از تکنیک‌ های هموارسازی، روش میانگین متحرک است. بدین ترتیب هر نقطه از نمودار که به صورت هموار شده به دست می آید، میانگین مشاهداتی است که در گذشته اتفاق افتاده است. این میانگین ‌گیری موجب هموار شدن نمودار با تغییرات شدید شده و حاصل نموداری است که نواسانات کمتری را نشان می ‌دهد، به صورتی که متوسط تغییرات در نمودار هموار شده بهتر دیده می ‌شود. در سایت شرکت مدیریت فن‌آوری بورس تهران، این گونه نمودارها را با نام Moving Average یا Exponential Moving Average می شناسند.

همان طور که قابل مشاهده است، میانگین متحرک نمایی، بر حسب ۲۰ مشاهده قبلی حاصل شده است. از طرف دیگر نوسانات نمودار در حالتی که به صورت میانگین متحرک هموار شده، کمتر است و روند به خوبی در آن دیده می‌شود. مشخص است که از آذر ماه ۱۳۹۸، روند صعودی شاخص بورس مجدد آغاز شده و رو به افزایش است. چنانچه همه مشاهدات در محاسبه میانگین متحرک، نقش ثابت و یکسانی داشته باشند، به نمودار حاصل، نمودار میانگین متحرک ساده SMA گفته می‌شود. ولی در میانگین متحرک نمایی مقادیری که به زمان حال نزدیک ‌تر هستند، نقش و وزن بیشتری در محاسبه میانگین دارند در نتیجه تغییرات در این نوع نمودار به صورت نمایی خواهد بود، از همین روی این نوع نمودارها را با نام EMA نیز شناخته شده اند.

در پایان امیدوارم از این مقاله که به آموزش استفاده از انواع نمودارها در بورس پرداختیم، نهایت استفاده را برده باشید.

هر سوال یا ابهامی در مورد کاربرد نمودار در بورس داشتید، حتما در بخش دیدگاه ها بنویسید تا پاسخ بدم.