در بورس, سرمایه گذاری, کاربردی اوراق مشارکت چیست و چطور آنرا بخریم؟
آیا می دانید اوراق مشارکت چیست و چطور باید آنرا خرید؟ برای آشنایی با اوراق مشازکت ابتدا با ید اطلاعاتی در باره اوراق قرضه یا بدهی داشته باشیم، اوراق قرضه به اوراقی گفته می شود که صادر کننده، متعهد می شود در طی یک بازه معین تعریف شده که معمولا یک ساله است سودی معادل قیمت اسمی ضربدر نرخ سود به دارندگان این اوراق بپردازد و در پایان دوره، مبلغ اسمی را به دارنده این اوراق پرداخت نماید.
در حقیقت ناشر اوراق، با انتشار اوراق قرضه برای خود بدهی ایجاد می کند و این اوراق در سه نوع؛ کوپن دار، اوراق قرضه با نرخ بهره صفر و اوراق قرضه بدون سررسید تقسیم بندی می شود و در تمام دنیا شرکتها را بر اساس وضعیت مالی آنها از A تا D تقسیم بندی می کنند ولی این اوراق معمولاٌ توسط شرکتهایی با وضعیت مالی ناگوار منتشر می گردد، حالا که با مفهوم اوراق قرضه در دنیا آشنا شدید می توانیم به دنبال اصل مطلب یعنی همان اوراق مشارکت برویم.
اوراق مشارکت چیست؟
در واقع اوراق مشارکت مانند یک بدهی برای ناشر است که با انتشار آن تعهد می کند طی بازه های زمانی مشخص شده مبلغ ثابتی را که در برگه های اوراق ذکر می گردد در قالب سود اوراق به سرمایه گذار بپردازد؛ شرکت های سهامی عام و خاص و شرکت های تعاونی تولید، طبق قانون جزو شرکتهایی هستند که مجوز انتشار اوراق مشارکت برای تامین بخشی از منابع مالی لازم جهت ایجاد، تکمیل و توسعه طرح های سودآور تولیدی، خدماتی، ساختمانی و تامین مواد اولیه را دارند؛ در این رابطه لازم است بدانید که عموما نرخ بازدهی سالیانه اوراق مشارکت بین ۳ تا ۵ درصد بالاتر از نرخ سود سپرده بلند مدت یکساله بانک ها تعریف می شود تا بدین وسیله سرمایه گذاران چه حقیقی و چه حقوقی به این نوع سرمایه گذاری رغبت پیدا کنند و همچنین تمام اوراق مشارکتی که تا به امروز منتشر شده اند دارای ضامن سودآوری هستند وبدین شکل در زمان انتشار این اوراق در ورقه مزبور سود علی الحساب تعریف میشود.
درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، سرمایه گذاری بر روی حق تقدم و یا فروش آن و … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.
معادل انگلیسی اوراق مشارکت Participation Papers است، اوراق مشارکت اوراق بهاداری است که نشان دهنده مشارکت دارندگان آن است یعنی شخص، سرمایه و دارایی خود را به یک شرکت می دهد تا آن شرکت بتواند طرح های توسعه خود را اجرا کند و سود سرمایه گذار را نیز پرداخت کند، به عبارت دیگر این اوراق توجیه اقتصادی دارد مهمترین فرق اوراق مشارکت با سایر اوراق بهادار تضمین پرداخت سود است یعنی دارندگان اوراق مشارکت، مطمئن هستند که سود مشخص و معین شده و تضمین شده ای را در فاصله های زمانی معین دریافت خواهند کرد.
شاید برای شما سوالی پیش بیاید که این سود توسط چه منبعی تضمین می شود اصولا خود شرکت یا سازمان منتشر کننده این اوراق نمی توانند پرداخت سود اوراق را تضمین کنند و در حال حاضر سود اغلب اوراق مشارکت که در ایران انتشار پیدا می کند توسط بانکها و موسسات مالی معتبر و یا دولت تضمین می شود و همین امر باعث می شود که خریداران این اوراق مطمئن بوده و اعتماد لازم را داشته باشند که در سر رسیدهای مشخص سودشان را دریافت می کنند.
انواع اوراق مشارکت کدام است؟
به طور کلی میتوان گفت که در ایران سه نوع اوراق مشارکت منتشر میشود؛
- اوراق مشارکت بانک مرکزی : این اوراق به منظور اجرای سیاست های اقتصادی دولت توسط بانک مرکزی انتشار می یابد و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد البته این دسته از اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله نیست.
- اوراق مشارکت وزارتخانه ها و شرکتهای دولتی : این اوراق توسط وزارتخانه ها و شرکتهای دولتی به جهت تامین مالی پروژه های عمرانی انتشار می یابد و قابلیت بازخرید توسط بانک عامل را دارد، این نوع اوراق نیز در بورس معامله نمی شوند.
- اوراق مشارکت شرکت هایی که در بورس پذیرفته شده اند : شرکت هایی که در بورس طبق قوانین پذیرفته شده اند به منظور تامین مالی می توانند اوراق مشارکت منتشر کنند که اینگونه اوراق در بورس اوراق بهادار قابل معامله هستند.
چگونگی تعیین قیمت خرید و فروش اوراق مشارکت
در بورس قیمت خرید و فروش اوراق مشارکت مثل سهام بر اساس عرضه و تقاضا تعیین میشود.
نکات مهم و اساسی در مورد سود اوراق مشارکت
- بین ریسک و بازده رابطه مستقیم وجود دارد بدین شکل که اوراق مشارکت بازدهی تضمین شده ای دارند و ریسکی را متوجه سرمایه گذار نمی کنند بنابراین بازده مورد انتظار اوراق مشارکت در مقایسه با سایر انواع اوراق بهادار کمتر است.
- سود تضمین شده اوراق مشارکت به صورت علی الحساب به سرمایه گذار پرداخت می شود و پس از پایان پروژه، ناشر اوراق موظف است که سود قطعی را محاسبه کند و اگر سود قطعی بیشتر از سود علی الحساب پرداخت شده به سرمایه گذار باشد باید مابه التفاوتش را به سرمایه گذار پرداخت کند و اگر سود قطعی پروژه از سود پرداختی کمتر باشد ضرر و زیانی متوجه سرمایه گذار نمی باشد.
- سود این اوراق از پرداخت مالیات معاف است و این نکته می تواند یکی از جذابیت های سرمایه گذاری در اوراق مشارکت باشد.
- اوراق مشارکت معمولا بی نام منتشر می شود و شخصی که این اوراق را دارد مالک اصلی آن شناخته می شود، بنابراین حتما باید از این اوراق مانند اسکناس مراقبت کنید البته بانک ها این امکان را فراهم کرده اند که خریدار بتواند اوراق خود را در بانک به امانت بگذارد تا از مواردی مانند آتش سوزی و سرقت در امان باشد.
- سود این اوراق در فاصله های زمانی مشخص شده مثل یک ماهه و سه ماهه و … به خریدار پرداخت می شود، سرمایه گذاری که اوراق مشارکت را نزد خودش نگهداری می کند موقع تحویل برگه های دریافت سود به بانک باید اصل اوراق مشارکت را نیز همراه داشته باشد تا مالکیت فرد توسط بانک احراز شود و البته همانطور که گفته شد خریدار اوراق مشارکت می تواند اوراق خود را در بانک به امانت بسپارد و با پرداخت کارمزد جزئی از بانک بخواهد تا سود اوراق را در سر رسیدهای مشخص شده به صورت منظم به حسابش واریز کنند.
- همانطور که می دانیم طرح حای توسعه که برای تامین مالی آن ها اوراق مشارکت منتشر می کنند معمولا طرح های طولانی مدت و زمانبر هستند و به خاطر همین موضوع، اکثر اوراق مشارکتها با سررسیدهای ۳ تا ۴ ساله منتشر می شوند و اگر خریدار اوراق به هر علتی قبل از دوره سررسید به پول نیاز داشته باشد می تواند با مراجعه به بانکی که اوراق را از آن خریداری کرده ضمن تحویل اوراق مربوطه، اصل پول خود را دریافت نماید البته معمولا در صورت تسویه زودتر از موعد، نرخ سود قابل پرداخت کمی کاهش پیدا می کند مثلاٌ از ۲۰ درصد به ۱۹ درصد.
- اگر خریدار اوراق مشارکت، اوراقی را که در بورس یا فرابورس پذیرفته شده باشند را خریداری کرده باشد میتواند برای فروش آنها قبل از سررسید به یکی از کارگزاریهای بورس مراجعه کند و اوراق مشارکت خود را بفروشد و پول خود را دریافت کند و در این صورت است که سود دارنده اوراق مشارکت از بابت تسویه زودتر از موعد، کاهش پیدا نمی کند.
- سود اعلام شده اوراق مشارکت برای دوره یکساله معمولا ۲۰ تا ۲۲ درصد است و هر چه درصد سود بیشتر باشد خرید آن اوراق جذابتر است.
- یکی از موارد دیگر که برای سرمایه گذار جذاب است سر رسید پرداخت سود اوراق است هر چه دوره پرداخت سود کوتاهتر باشد برای سرمایه گذار جذابیت بیشتری دارد.
- در برخی موارد، به دلیل کمبود نقدینگی و رقابت برای جذب سرمایه و منابع بانک ها،برخی از ناشران اوراق مشارکت علاوه بر سود اعلامی، سود ۳ درصدی برای یکسال را بر روی تابلوی معاملاتی تضمین می کنند.
خرید اوراق مشارکت شرکت های بورسی
این اوراق مربوط به شرکت هایی هستند که سهام آنهادر بازار سرمایه پذیرفته شده است و این اوراق متفاوت با اوراق منتشر شده از طرف شهرداریها یا سازمانهای دولتی است از همین رو خرید اوراق مشارکت شرکتهای بورسی از طریق بازار بورس امکان پذیر است. نیاز به دریافت کد بورسی و انجام معاملات به صورت آنلاین وجود دارد. در بازار بورس اوراق بهادار، علاوه بر معاملات سهام، اوراقی به نام اوراق مشارکت خرید و فروش می شود که این اوراق قابل معامله در بورس و فرابورس هستند، انواع اوراق مشارکت بورسی؛
- به کسر : اوراقی هستند که با قیمت کمتر از قیمت اسمی به فروش می رسند و سود خریدار برابر است با تفاوت قیمت اوراق در زمان خرید و قیمت اسمی در زمان سررسید، البته سرمایه گذاری در این اوراق یک سرمایه گذاری کوتاه مدت است.
- قابل تعویض با سهام : این نوع اوراق را شرکتهای سهامی عام منتشر می کنند و در سررسید با سهام سایر شرکتهای پذیرفته شده در بورس قابل تعویض هستند.
- قابل تبدیل به سهام : این اوراق را نیز شرکتهای سهامی عام منتشر می کنند و در سررسید نهایی به سهام شرکت مربوطه تبدیل می شود.
در مورد معامله اوراق مشارکت بورسی، فرد باید کد معاملاتی آنلاین داشته باشد تا بتواند از طریق سامانه معاملاتی آنلاین به خرید نماد اوراق مشترک اقدام کند، این اوراق بسته به بازاری که در آن منتشر می شود ممکن است قابلیت معامله در سامانه آنلاین را داشته باشد و اگر این اوراق در بازار پایه فرابورس عرضه شود خرید و فروش آن از طریق ثبت سفارش اینترنتی انجام خواهد شد و اگر فرد کد سهامداری و کاربری غیر آنلاین داشته باشد باید به صورت حضوری درخواست خرید و یا فروش خود را به کارگزاری اعلام کند.
امکان انتشار اوراق مشارکت
ضامن: پرداخت سود علی الحساب، اصل مبلغ و مابه التفاوت سود علی الحساب و سود قطعی بر عهده ضامن اوراق است.
امین: شخص حقیقی یا حقوقی مورد تاٌیید سازمان بورس.
عامل: بانک یا کارگزاری که فرآیند عرضه اوراق برای فروش، پرداخت سود علی الحساب و اصل مبلغ در زمان سررسید و مابه التفاوت سود قطعی و علی الحساب سرمایه گذار را انجام می دهد.
مراحل خرید و فروش اوراق مشارکت خارج از بورس
- انتخاب نمودن اوراق مشارکت از طریق روزنامه ها و اخبار.
- سرمایه گذار با مدارک شناسایی معتبر به یکی از شعبه های بانکهای عامل مراجعه کرده و به خرید یا فروش اوراق مورد نظر می پردازد.
مراحل خرید و فروش اوراق مشارکت در فرابورس
- انتخاب اوراق مشارکت: با دیدن لیست اوراق مشارکت که در فرابورس قابل معامله است.
- داشتن کد معاملاتی: داشتن کد معاملاتی برای خرید و فروش انواع اوراق بهادار لازم و ضروریست.
- ارسال سفارش خرید: هنگامی که شما کد بورسی داشته باشید می توانید با ورود به سیستم معاملاتی کارگزاری به صورت آنلاین سفارش خرید اوراق بهادار را ارسال کنید و این اوراق خریداری شده در پنل معاملاتی شما قرار می گیرد و هر زمان که بخواهید می توانید آن را بفروشید.
خرید اوراق مشارکت سازمان های دولتی
این اوراق در بازار سرمایه عرضه نمی شود و برای خرید آن ها باید به بانک های عامل که اطلاع رسانی می شود مراجعه کرده و همچنین برای فروش آنها نیز به همین شکل عمل کنید.
خرید اوراق مشارکت بانک مرکزی
این اوراق از جانب بانک مرکزی منتشر می شود و معمولا به دو صورت هستند که بخشی از آن مربوط به خود دولت است که به دنبال اهداف اقتصادی و سیاست های بودجه ای دولت منتشر می شود و بخشی دیگر مربوط به شرکتهای غیر بورسی است که برای تامین مالی پروژه های جدید خود منتشر می کنند که خرید این اوراق هم از جانب بانک های عامل صورت می گیرد.
نکات مهم در مورد اوراق مشارکت
- قیمت اسمی هر واحد این اوراق ۱۰۰۰۰۰۰ ریال است.
- تمامی اوراق مشارکت از قابلیت نقدشوندگی برخوردار هستند.
- هر ورقه نشان دهنده میزان قدر السهم دارنده آن در طرح مورد سرمایه گذاری است.
- نماد هر یک از این اوراق مشارکت حداکثر ۳ روز پیش از سررسید پرداخت سود علی الحساب آن متوقف می شود و روز بعد از پرداخت سود نماد آن بازگشایی می شود.
- اگر اوراق بهادار از فرابورس خریداری شده باشد سود متعلقه به خریدار، از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی به حساب بانکی معرفی شده خریدار واریز می گردد.
- اگر که سرمایه گذار در میانه دوره و پیش از سررسید پرداخت سود، اقدام به خرید این اوراق کند با پرداخت مابه التفاوت سود روزهای گذشته، در پایان دوره، سود کامل به حساب وی واریز خواهد شد.
- حداقل مدت زمانی که نیاز است که به دریافت سود منجر شود چهار روز از زمان خریداری اوراق است به عبارتی اگر اوراق خریداری شده زودتر از سه روز به فروش برسد سودی شامل نمی شود.
- با توجه به آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت، دارندگان اوراق به اندازه قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت، در سود حاصل از اجرای طرح های مربوطه سهیم هستند.
- با فروش اوراق مشارکت رابطه وکیل و موکل بین انتشار دهنده و خریدار اوراق به وجود می آید و این رابطه تا سررسید اوراق بین ناشر و دارنده اوراق معتبر است.
- اوراق مشارکت می تواند به عنوان وثیقه طرفهای معامله در قراردادهای وزارتخانه ها، موسسات و شرکتهای دولتی و شهرداریها و دستگاه های اجرائی پذیرفته می شود.
ویژگی های اوراق مشارکت
بانام یا بی نام : معمولا در تبلیغات رسانه ای ، بانام یا بی نام بودن اوراق مشارکت را اعلام می کنند، توجه داشته باشید که اوراق بانام تنها به نام دارنده آن است و در صورتی که مفقود یا سرقت شود امکان بهره مندی توسط دیگران ناممکن است اما اگر اوراق بی نام باشد در حقیقت مانند چک در وجه حامل است و می بایست برای مراقبت از آن توجه ویژه ای به کار گرفته شود و بعضا افرادی که سرمایه سنگین و زیادی را در این نوع سرمایه گذاری وارد می کنند اوراق مالکیت را به امانت در بانک نگه می دارند.
اوراق مشارکت قابل تبدیل شدن به سهام : این اوراق توسط ناشر بورسی منتشر می شود و در زمان سررسید اوراق و یا در زمان محقق شد ن افزایش سرمایه به سهام تبدیل می شود که البته در این رابطه، در مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام تصمیم گیری می شود.
اوراق مشارکت قابل تعویض با سهام : این اوراق توسط شرکتهای سهامی عام انتشار می یابد و در تاریخ سررسید به جای پرداخت کردن اصل مبلغ، با سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس تعویض می گردد.
سود اوراق مشارکت چقدر است؟
بیایید از همین جا با هم رو راست باشیم و عین حقیقت را بگوییم، با خرید اوراق مشارکت قرار نیست که به سودهای رویایی دست پیدا کنید و اگر به دنبال رشد و سود شارپی هستید بهتر است اوراق مشارکت را فراموش کنید و به دنبال سرمایه گذاری در بازارهای مالی دیگر از جمله بورس، ارز، مسکن یا سکه باشید زیرا که ممکن است گاهی اوقات بازدهی بازارهای مالی بسیار بیشتر باشد و خرید اوراق مشارکت زیاد به نفعتان نباشد.
حتما بخوانید : اوراق سلف موازی | اوراق سلف موازی استاندارد چیست؟
با این همه، بارها مشاهده شده در روزهایی که بورس منفی است و یا روزهایی که ارز، سکه و طلا افت قیمت دارند اوراق مشارکت سود خوبی را به سرمایه گذاران داده است ولی چیزی که مهم است اینست که خرید اوراق برخلاف سرمایه گذاری در بورس، به دانش و مهارت خاصی نیاز ندارد و این در حالیست که خرید سهام بدون داشتن آگاهی و تحلیل تکنیکال و بنیادی و همچنین مهارتهای فراوان دیگر کاری بسیار پرریسک است بنابراین در یک جمله می توان گفت خرید اوراق مشارکت، یک سرمایه گذاری کوتاه مدت یا میان مدت کم ریسک و قطعی با میزان بازدهی کم و بدون دغدغه است.
مزایای سرمایه گذاری در اوراق مشارکت
- قابلیت نقل و انتقال به غیر
- درگیر نشدن در نوسانات و هیجانات بازار
- سرمایه گذاری در زمان کوتاه مدت و بدون صرف وقت زیاد
- برخورداری از سود روزشمار و امکان فروش قبل از سررسید نزد بانک عامل
- مشارکت در طرح های اقتصادی کشور به منظور توسعه و رشد اقتصادی کشور
- دریافت سود تضمین شده و علی الحساب و در پایان پروژه سود قطعی شرکت در طرح
- امکان خریدو فروش اوراق پس از پذیرش در سازمان بورس اوراق بهادار و برخورداری از ارزش افزوده
- امکان امانت گذاری در نزد بانک فروشنده اوراق به منظور نگهداری اوراق و واریز سود مربوطه به حساب مالک
- امکان استفاده به عنوان وثیقه نزد موسسات مالی و اعتباری، وزارتخانه ها و نهادهای دولتی به منظور دریافت تسهیلات
- یک نوع سرمایه گذاری کوتاه مدت، به این شکل که هر زمان پس از خرید اوراق، قابلیت دریافت اصل پول و سود روزشمار وجود دارد.
خلاصه مطلب و کلام پایانی
تعریف قانونی اوراق مشارکت؛ اوراق بهادار بانام یا بی نامی است که به موجب قانون و یا مجوز بانک مرکزی به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین و برای تامین قسمتی از منابع مالی مورد نیاز طرح های عمرانی، انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کشور یا برای تامین منابع مالی تهیه مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی، توسط دولت، شرکت های دولتی، شهرداری ها و نهادها و موسسات عمومی غیردولتی و موسسات عام المنفعه منتشر می شود و به سرمایه گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح های یاد شده را دارند از طریق عرضه عمومی واگذار می شود.
با توجه به سازوکار انتشار اوراق مشارکت، خرید این نوع اوراق بدون ریسک بوده و می تواند در جایگاه یک سرمایه گذاری مطمئن و ایمن قرار گیرد و همچنین نسبت به بانک سود مناسب و بیشتری را تحقق می بخشد، سرمایه گذاری در اوراق مشارکت، یک سرمایه گذاری بلند مدت و بدون ریسک با بازدهی کم است اگر شما می خواهید به صورت اختصاصی به معامله بپردازید و سرمایه خود را در کوتاه مدت یا میان مدت افزایش دهید خرید اوراق مشارکت را به شما پیشنهاد نمی کنیم اما اگر شغل ثابتی دارید و وقت کافی برای رصد بازار ندارید و یا در کل علاقه زیادی به چک کردن روزانه قیمت ها ندارید سرمایه گذاری در اوراق بهادار گزینه جذابی برای مدیریت سرمایه های شما خواهد بود.
همانطور که در متن به اندازه کافی توضیح داده شد اغلب اوراق مشارکت بی نام و مانند اسکناس هستند و حتما باید دقت زیادی در نگهداری آن داشته باشیم. این نکات را خلاصه وار در نظر داشته باشید:
- سود اوراق تضمین شده و قطعی است.
- معمولا نرخ سود اوراق مشارکت بین ۱۸ تا ۲۲ درصد است.
- معافیت از پرداخت مالیات شامل سود اوراق نیز خواهد بود.
- بازدهی اوراق، نرخ مشخصی ندارد اما معمولا از سود بانکی بیشتر است.
- بازدهی اوراق به طور میانگین کمتر از بازدهی بازارهای طلا،ارز و بورس است.
- در صورت نیاز، افراد می توانند قبل از تاریخ سررسید، اوراقشان را فروخته و سودشان را دریافت کنند.
- سود اورلق مشارکت معمولا به صورت دوره های سه ماهه پرداخت می شود و اگر سازمان ناشر اوراق سود بیشتری به دست بیاورد باید مابه التفاوت آن را بپردازد.
اکثر اوراق منتشر شده در ایران جزو اوراق مشارکت ساده به حساب می آیند که می توانند با نام یا بی نام باشند و اگر افراد اوراق مشارکت با نام که به اسم فرد ثبت می شود را خریداری کنند در صورت مفقودی یا سرقت، فرد دیگری نمی تواند از آن سوء استفاده کند در حالی که اوراق بی نام اینگونه نیستند و افرادی که اوراق بی نام می خرند باید به خوبی از آن نگهداری کنند و یا در نزد بانک به امانت بگذارند که در این مورد، بانک کارمزد ناچیزی از فرد به عنوان نگهداری دریافت میکند.
در خصوص خرید اوراق مشارکت نمی توان یک برنامه کلی برای تمام افراد داشت اما چناچه اهل ریسک نیستید خرید اوراق مشارکت گزینه مناسبی برای شما خواهد بود و توصیه ما اینست که متناسب با سرمایه، دانش سرمایه گذاری، وقت و موقعیت مالی و شخصی خود اوراق بخرید و در این زمینه می توانید از مشاوره افراد خبره و پیشنهادهای آنها بهره مند شوید.
همان طور که در ابتدای مطلب قول دادیم، در این مطلب به این پرداختیم که اوراق مشارکت چیست و چطور میتوانیم آنرا خرید و فروش کنیم.
اگر دوست دارید بدانید اوراق اختیار فروش تبعی چیست مطمئنا این مطلب شما را به بهترین شکل راهنمایی خواهد کرد.
دیدگاه
نظر بدهید