اوراق قرضه چیست به زبان ساده
تا به حال اوراق قرضه به گوشتان خورده است؟ می دانید اوراق قرضه چیست و با چه شرایطی توزیع و خریداری می شود؟ اگر در بازارهای مالی فعالیت کرده باشید، مطمئنا اسم اوراق قرضه را شنیده اید و احتمالا در حال حاضر که در حال مطالعه این مقاله هستید، در مورد این که اوراق قرضه چیست و چطور کار می کند کنجکاو هستید؛ به همین خاطر در این مطلب ما تصمیم گرفتیم در مورد این که اوراق قرضه چیست به زبان ساده توضیحاتی را خدمت شما عرض کنیم و تمام نکات تکمیلی که درباره اوراق قرضه و نحوه خرید آن باید بدانید را به شما توضیح دهیم، پس تا انتها همراه کد بورسی بمانید.
اوراق قرضه چیست
بازارهای مالی به زیرمجموعه های متفاوت از یکدیگر تقسیم می شوند مثل بازار پول، بازار سرمایه، بازار بیمه، بازار کالا، بازار املاک و … که در این بین بازار سرمایه، خود به زیرمجموعه هایی تقسیم می شود که در این بین می توان به بازار سهام، بازار بدهی و بازار ابزارهای مشتقه و … اشاره کرد. یکی از قسمت های بازارهای بدهی در دنیا، اوراق قرضه به حساب می آید که قصد داریم در این مطلب آن را بررسی کنیم. قبل از هر چیز باید در نظر داشته باشید که اوراق قرضه در ایران منتشر نمی شود، ولی اوراق با درآمد ثابت مثل اوراق مشارکت، اوراق خزانه، صکوک شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصناع و … که با قوانین بانکداری ایران مطابقت دارد، انتشار پیدا می کند! در این مطلب قصد داریم به بعضی از ویژگی های اوراق قرضه اشاره کنیم و تفاوت این اوراق با اوراق مشارکت و سهام عادی را مورد بررسی قرار دهیم.
به زبان ساده اوراق قرضه اسنادی هستند که به موجب آن ها ناشر متعهد می شود مبالغ معینی را به عنوان بهره سالانه در فواصل زمانی مشخص به دارنده بپردازد و در زمان سررسید هم اصل مبلغ را بازپرداخت نماید. اوراق قرضه در کشورهای خارجی یک ابزار بدهی میان مدت و بلندمدت جهت تامین مالی دولت ها و شرکت ها به حساب آمده و با تعهدات مشخصی همراه است. لذا دارندگان این اوراق برخلاف صاحبان سهام، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت را نخواهند داشت و در حقیقت تنها به عنوان وام دهندگان به ناشر فعالیت می کنند. آن ها پول خود را در اختیار ناشر قرار می دهند و در عوض بهره می گیرند و در سررسید هم اصل سرمایه خود را پس خواهند گرفت.
درصورتی که تمایل دارید تا از خدمات ۲۵ درصد تخفیف کارمزد در بورس، سرمایه گذاری بر روی حق تقدم و یا فروش آن و … بهره مند شوید میتوانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت نام نمایید.
کاربرد اصلی اوراق قرضه را به صورت کلی می توان تامین مالی بنگاه های اقتصادی به حساب آورد. البته این را هم باید در نظر داشت که اوراق قرضه سابقه ای بلندمدت در بازارهای مالی دنیا دارند و دولت ها و شرکت ها همیشه از این ابزار جهت تامین مالی مورد نیاز خود بهره می گیرند. نکته ای که در مورد اوراق قرضه بایستی در نظر داشته باشید اینجاست که در ایران انتشار اوراق قرضه به صورتی که در بازارهای بدهی دنیا رایج است، انجام نمی شود و علت عدم انتشار اوراق قرضه به صورت معمول در ایران هم، ظاهرا مغایرت این نوع اوراق قرضه با قوانین بانکداری اسلامی رایج در ایران است!! ولی روش های جایگزین اوراق با درآمد ثابت از جمله اوراق مشارکت، اوراق خزانه، صکوک شرکتی و … که با قوانین بانکداری ایران فعلی مغایرت ندارد، به عنوان ابزارهای بازار بدهی در ایران استفاده می شود و جایگزین اوراق قرضه شده است.
پس می توان این طور گفت که به دلیل مغایرت با قوانین بانکداری اسلامی، اوراق قرضه منتشر شده در ایران متفاوت از اوراق قرضه منتشر شده در دیگر کشورهای دنیاست ولی بازهم وجود دارد! به صورت کلی اوراق قرضه یا همان بدهی را طبق نهاد منتشر کننده آن می توان به ۳ دسته دولتی، شرکتی و شهرداری ها تقسیم بندی نمود که در بخش بعدی انواع اوراق قرضه را بررسی خواهیم کرد، ولی به صورت کلی اوراق قرضه منتشر شده در بازار سرمایه ایران را در سه نوع اوراق مشارکت، صکوک و اوراق خزانه اسلامی می توان تقسیم بندی کرد. در ادامه بیشتر در مورد این که اوراق قرضه چیست توضیح می دهیم ولی در مورد خرید و فروش اوراق سخاب در بورس اینجا مفصل صحبت کرده ایم؛
انواع اوراق قرضه کدام است؟
- اوراق قرضه شرکتی : اوراق قرضه شرکتی به وسیله کسب و کارهای مختلف و به منظور کمک به تامین هزینه آن ها منتشر می شود. با وجود این که ریسک این اوراق به مراتب از اوراق دولتی بیشتر است، ولی بعضی مواقع سود بیشتری را برای سرمایه گذار به همراه خواهد داشت. همچنین تعداد گزینه ها برای انتخاب از بین اوراق قرضه شرکتی نیز به مراتب بیشتر می باشد.
- اوراق قرضه دولتی : به منظور تامین مالی برنامه ها، پرداخت لیست حقوق و به ویژه پرداخت صورت حساب ها، دولت ها اوراق قرضه منتشر می کنند. اوراق کشورهای با ثباتی مانند آمریکا، جزو مطمئن ترین سرمایه گذاری هاست، ولی از طرفی اوراق کشورهای در حال توسعه، ریسک به مراتب بیشتری را به سرمایه گذاران تحمیل خواهد کرد.
- اوراق قرضه شهرداری : این اوراق به وسیله شهرها، کشورها و مناطق گوناگون به منظور تامین مالی عملیات ها یا پرداخت هزینه پروژه ها انتشار داده می شود. اوراق قرضه شهرداری هزینه های ساخت بیمارستان، مدرسه، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و … را از لحاظ مالی تامین می نماید. شهرداری ها به صورت معمول وقتی برای صدور اوراق قرضه اقدام می کنند که به پولی بیشتر از پول حاصل از جمع آوری مالیات ها نیاز داشته باشند.
نحوه کار اوراق قرضه به زبان ساده
حال که دیگر می دانید اوراق قرضه چیست بهتر است در مورد چگونگی کار این اوراق با شما صحبت کنیم؛ به صورت معمول ارواق قرضه را سهام هایی با درآمد ثابت به حساب می آورند و در کنار سهام و معادل های نقدی تحت عنوان یکی از ۳ دسته از دارایی هایی به شمار می آورند که سرمایه گذاران با آن ها آشنایی دارند. تعداد زیادی از اوراق قرضه های دولتی و شرکتی به صورت عمومی خرید و فروش می شوند، ولی بعضی از آن ها در خارج از بازار خرید و فروش می شوند و یا به طور خصوصی بین وام دهنده و وام گیرنده مورد معامله قرار می گیرد. وقتی که شرکت ها یا سایر شخصیت های تجاری به پول جهت تامین مالی پروژه جدید خود، حفظ و ادامه دادن پروژه های فعلی و یا بازپرداخت بدهی های فعلی خود احتیاج دارند، این امکان وجود دارد که اوراق را مستقیما برای سرمایه گذاران انتشار دهند.
حتما بخوانید : اوراق صکوک چیست و چطور آنرا بخریم؟
وام گیرنده اوراقی را منتشر می کنند که در آن بندهایی درباره وام، مقدار و نرخ بهره پرداختی و سررسید بازپرداخت اصل وام در نظر گرفته شده است که به این تاریخ اصطلاحا Maturity Date می گویند. از طرف دگیر، میزان بهره پرداختنی مبلغ پولی است که وام دهندگان برای وام دادن به صادرکننده اوراق دریافت می کنند. نرخ بهره ای که مقدار پرداختی ها را مشخص می کند، به عنوان نرخ کوپن هم معروف است. به صورت معمول قیمت اولیه اوراق قرضه در قیمتی پایه در حدود ۱۰۰ یا ۱۰۰۰ دلار بسته به هر ورق خواهد بود.
قیمت واقعی این اوراق در بازار به عوامل گوناگونی بستگی دارد که در این می توان به میزان اعتبار صادرکننده اوراق، تاریخ انقضای این اوراق و نرخ کوپنی که البته می بایست با نرخ بهره در زمان صدور اوراق قیاس شود، اشاره کرد. ارزش اسمی اوراق قرضه وقتی که این اوراق منقضی شدند، به خریدار بازگردانده می شود. بیشتر این اوراق قادرند به وسیله وام دهنده اولیه به سایر سرمایه گذاران فروخته شوند. در واقع فردی که برای سرمایه گذاری در اوراق قرضه اقدام می کند، مجبور نیست که اوراق را تا تاریخ انقضای آن نگهداری کند، لذا بازپرداخت این اوراق به وسیله پذیرنده در حین کاهش نرخ بهره و یا پس از افزایش اعتبار وام پذیر هم امری مرسوم است. بنابراین وام پذیر قادر است مجددا اوراق بازپرداخت شده را با قیمتی کم تر صادر نماید. همه چیز درباره اوراق سلف موازی را همین الان در این مطلب به صورت کاملا رایگان یاد بگیرید.
اوراق قرضه چه ویژگی هایی دارد؟
- به صورت معمول اوراق قرضه ارزش اسمی مشخصی دارند.
- اوراق قرضه از سر رسید مشخصی برخوردارند؛ بعضی از این اوراق در یک مقطع معین زمانی سررسید می شوند و بعضی دیگر رفته رفته سررسید می شوند.
- چنانچه ناشر اوراق قرضه ورشکست شود، دارندگان اوراق قرضه در دریافت اصل و فرع سرمایه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند. بنابراین چنانچه شرکتی چند نوع اوراق قرضه منتشر کند، ترتیب اولویت آن ها در قراردادهای مربوط، قید خواهد شد.
- برخی از شرکت ها به منظور ترغیب هرچه بیشتر سرمایه گذاران برای انتشار اوراق قرضه با وثیقه اقدام می کنند؛ برای مثال امکان دارد شرکت، زمین یا ساختمان خود را وثیقه اوراق قرضه قرار دهند. اگرچه شرکت‌های مشهور و معتبر به صورت معمول اوراق قرضه بدون وثیقه انتشار می دهند.
- دارندگان اوراق قرضه در حقیقت بستانکاران شرکت به حساب می آیند. آن ها به عنوان بستانکار، حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را خواهند داشت و حقوق وی در سند قرارداد، از پیش تعیین شده است. لذا دارندگان اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت نخواهند داشت و چیزی از بابت سود سهم که به سهامداران پرداخت می شود، دریافت نخواهند کرد.
- چنانچه اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خریدار واگذار شود، تنها ناشر و خریدار، طرف های قرارداد هستند، اما چنانچه اوراق قرضه به صورت عمومی به تعدادی زیادی از خریداران به فروش رسیده باشد، غیر از طرف های قرارداد، شخص دیگری هم به عنوان امین به نمایندگی از دارندگان اوراق مذکور بر اجرای تعهدات شرکت نظارت خواهد کرد.
- به صورت کلی دارندگان اوراق قرضه در خصوص تصمیم گیری شرکت حق رأی نخواهند داشت؛ اگرچه این امکان وجود دارد که دارندگان انواع خاصی از این اوراق در مواردی از تصمیم گیری های شرکت حق رای داشته باشند. البته چنانچه شرکتی شرایط مندرج در قرارداد اوراق قرضه را رعایت نکند، دارندگان اوراق مذکور می توانند بر بسیاری از فعالیت های شرکت اعمال قدرت نمایند.
سررسید اوراق قرضه به چه صورت است؟
- اوراق قرضه کوتاه مدت : به صورت معمول زمان سررسید این اوراق، بین ۱ تا ۵ سال می باشد.
- اوراق قرضه میان مدت : به صورت معمول زمان سررسید این اوراق، بین ۵ تا ۱۰ سال می باشد.
- اوراق قرضه بلندمدت : به صورت معمول زمان سررسید این اوراق، بیش از ۱۰ سال می باشد.
چطور اوراق قرضه تهیه کنیم؟
اوراق قرضه از طریق پذیره نویسی در اختیار عموم قرار می گیرد. پذیره نویسی به صورت معمول به شکل مذاکره ای و بعضی اوقات به صورت رقابتی است. در پذیره نویسی مذاکره ای، مدیریت شرکت و پذیره نویسان با بررسی وضعیت شرکت و بازار، درباره انتشار اوراق قرضه تصمیم گیری خواهند کرد. این اوراق به صورت معمول در بازارهای خارج از بورس یا همان OTC مورد معامله قرار می گیرند. بازار اوراق قرضه به نسبت بازار بورس ثبات قیمتی بیشتری دارد و معمولا نوسانات آن تحت تأثیر نرخ بهره قرار دارد.
حتما بخوانید : خرید اوراق مشارکت در بورس
این اوراق دو قابلیت اصلی دارند؛ نخست این که در بازارهای بسیار بزرگ بدهی مورد معامله قرار می گیرند و دوم این که حجم آن ها با سرعت زیادی در حال رشد است. اوراق قرضه در جهان برخلاف سهام، عمر محدود ۲، ۵، ۱۰ و حتی ۳۰ ساله دارند و اعتبار آن ها در تاریخ تعیین شده که سررسید نام دارد، به اتمام خواهد رسید. هرچند ورقه قرضه تاریخ های معینی برای پرداخت بهره به همراه دارد، اصل سرمایه تنها در تاریخ سررسید بازپرداخت خواهد شد.
آیا معامله اوراق قرضه در ایران قانونی می باشد؟
خیر؛ در قوانین جمهوری اسلامی این طور آمده است که سرمایه گذاری حلال، سرمایه گذاری به حساب می آید که دو طرف معامله در سود و زیان آن با یکدیگر شریک باشند، بنابراین خرید اوراق قرضه و دریافت سود حاصل از آن از نظر اسلام مشکل دارد! از دیگر علت های ممنوعیت خرید اوراق قرضه این است که برخی از صاحبان کسب و کار و ناشران اوراق قرضه منابع مالی دریافت شده را صرف فعالیت های غیر قانونی می کنند و امکان شفاف سازی فعالیت های آن ها وجود ندارد!
نکته مهم : حال که متوجه ممنوعیت خرید اوراق قرضه در جمهوری اسلامی شدید، می توانید اوراق مشارکت را جایگزین آن نمایید. سیستم معامله اوراق مشارکت شباهت بسیاری به اوراق قرضه دارد با این فرق که منابع مالی حاصل از اوراق مشارکت تنها در پروژه های عمرانی، خدماتی، صنعتی، تولیدی خرج می شود. اگر این سوال را دارید که اوراق مشارکت چیست و چطور آنرا بخریم همین الان روی لینک سبز رنگ کلیک فرمایید.
فرق اوراق قرضه با اوراق مشارکت چیست؟
فرق اصلی اوراق قرضه و اوراق مشارکت اینجاست که در اوراق قرضه به علت تعیین بهره مشخص، ماهیت آن مطابق با قوانین بانکداری اسلامی نیست و ثانیا در اوراق قرضه برای وام گیرنده، محدودیت خاصی به وجود نمی آورد و این در حالی است که وجوه دریافتی در اوراق مشارکت حتما می بایست در طرح های مشخص تولیدی، عمرانی یا خدماتی مورد استفاده قرار گیرد و سود قطعی آن بعد از پایان طرح، محاسبه و به سرمایه گذار پرداخت خواهد شد.
البته باید این را هم در نظر داشت که ناشران اوراق قرضه در بازارهای جهانی از رتبه بندی ریسک سرمایه گذاری برخوردارند؛ برای مثال اوراق قرضه دولتی به صورت معمول کم ریسک و با بهره پایین است و در مقابل اوراق قرضه شرکت های خصوصی، با توجه به رتبه بندی آن شرکت ها، از نرخ بهره بیشتری به نسبت اوراق دولتی برخوردار است. بدیهی است شرکت هایی که ریسک بیشتری دارند، نرخ بهره اوراق قرضه آن ها نیز بالاتر و احتمال نکول آن ها هم بیشتر باشد.
فرق اوراق قرضه با سهام چیست؟
این اوراق مثل سهام، یک نوع سرمایه گذاری به حساب می آیند ولی با این تفاوت که سهام، وام نیست بلکه به معنای مالکیت در یک شرکت است و بازدهی آن نیز به میزان سود آن شرکت وابسته است، از همین روی سهام ریسکی تر و نوسانی تر می باشد و سود سهام هم به عملکرد یک شرکت وابسته است. از طرفی اوراق قرضه معمولا نرخ بهره ثابت دارند؛ برخی از این اوراق دارای نرخ شناور هستند و این بدین معنی است که نرخ بهره آن ها به شرایط بازار بستگی دارد.
اوراق قرضه یا سهام برای سرمایه گذاری مناسب تر است؟
همان طور که اشاره کردیم، صاحبان اوراق قرضه، مالکیتی بر شرکت ناشر اوراق ندارند و این در حالی است که سهامداران شرکت، مالک بخشی از آن شرکت هستند و در سود و زیان شرکت، شریک هستند. لذا شرکت ها ترجیح می دهند که به جای فروش سهام، از طریق انتشار اوراق قرضه، منابع مالی لازم خود را تامین نمایند، چرا که صاحبان اوراق، حقی در تصمیمات شرکت ندارند!
حتما بخوانید : اوراق اختیار فروش تبعی چیست
لذا باید توجه داشت که اگر شرکت در وضعیت سوددهی خوبی قرار داشته باشد، بازدهی سهام به نسبت اوراق قرضه بیشتر خواهد بود ولی با توجه حساسیت قیمت سهام، نسبت به عوامل سیاسی و اقتصادی گوناگون، امکان کاهش شدید قیمت سهام و به دنبال آن، کاهش سرمایه سهامداران وجود خواهد داشت. حتی در صورت انحلال شرکت، صاحبان اوراق قرضه برای دریافت اصل و فرع پول خود نسبت به سهامداران، اولویت خواهند داشت. بنابراین به صورت کلی می توان گفت که خرید اوراق قرضه ریسک به مراتب کم تری نسبت به خرید سهام دارد و سودی که می تواند به همراه داشته باشد نیز به مراتب از بازار سرمایه کم تر است.
نقاط قوت اوراق قرضه از دید سرمایه گذاران
- اگر اوراق قرضه منتشرشده، قابل تبدیل به سهام باشند، با تبدیل این اوراق به سهام و افزایش قیمت سهام، سرمایه گذاران قادرند سود خوبی کسب کنند.
- به علت ماهیت دوگانه اوراق قرضه، اگر عملکرد شرکت خوب نباشد، صاحبان اوراق قادرند از تبدیل اوراق به سهام خودداری کنند و ریسک کم تری را متحمل شوند.
نقاط ضعف اوراق قرضه از دید سرمایه گذاران
- اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام، به نسبت اوراق قرضه غیر قابل تبدیل، بازدهی پایین تری دارند.
- تعهداتی که به وسیله ناشر، به صاحبان اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام داده می شود، به نسبت دیگر تعهدات بدهی، اولویت کم تری دارد.
نتیجه گیری و کلام پایانی
چه تصمیم بگیرید با یک متخصص مالی کار کنید یا سرمایه خود را خودتان مدیریت کنید، سرمایه گذاری های با درآمد ثابت می توانند بخش اصلی استراتژی سرمایه گذاری شما محسوب شوند. در یک سبد سرمایه گذاری با تنوع مناسب، اوراق قرضه می توانند هم ثبات و هم درآمد قابل پیش بینی را برای شما به همراه داشته باشند؛ البته این موضوع به میزان ریسک پذیری و استراتژی سرمایه گذاری شما در بازارهای مالی بستگی دارد و نمی توان یک نسخه واحد برای تمامی فعالان بازارهای سرمایه پیچید؛ پس در این خصوص این شمایید که باید تصمیم نهایی را اتخاذ کنید.
همان طور که در ابتدای مطلب قول دادیم، در این مطلب به این پرداختیم که اوراق قرضه چیست و چطور کار می کند.
همین الان انواع بازارهای بورس اوراق بهادار را در این مطلب به زبان ساده بشناسید؛
حال که دیگر می دانید اوراق قرضه چیست و با اوراق مشارکت و سهام چه تفاوت هایی دارد، نظرتان در این خصوص چیست؟
دیدگاه
نظر بدهید