در این مقاله از سری مقالات سایت کد بورسی قصد داریم تا به معرفی مفهومی بنام حجم مبنا بپردازیم. حجم مبنا به همان صورتی که از اسم آن مشخص است حجمی است که اگر زده شود، قیمت پایانی سهام تغییر خواهد کرد. حالا الآن ذهنتونو خیلی درگیرش نکنید چون در ادامه به معرفی مفهومی بنام حجم مبنا به صورت کلی تر و جامع تر خواهیم پرداخت، بنابراین اگر در بورس هستید و یا قصد ورود به بورس را دارید و هنوز مفهوم حجم مبنا در بورس را نمیدانید، با این مقاله تا انتها همراه باشید. این مقاله با توجه به تغییرات اخیر در نحوه محاسبه حجم مبنا که از تاریخ ۱۲ اسفند سال ۹۸ تدوین شده است، پس بهترین مرجع به منظور اطلاع از این مفهوم است و باید آن را در تصمیمات خود لحاظ فرمایید.

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا

همانطور که میدانید قانون همیشه در راستای ایجاد امنیت و آرامش عمل میکند؛ در هر بازار و کسب‌ و کاری نیز به منظور جلوگیری از سود جویی، قوانینی وضع می گردد. حتی بعضی اوقات بر اساس احتیاج، قوانین پیشین تغییر و یا آپدیت میشود. بازار سهام تحت عنوان یکی از بازار های حساس مالی از این قاعده جدا نیست و قوانین به خصوصی در راستای ایجاد هرچه بیش‌ تر امنیت و فضای آرام برای انجام معاملات دارد. این قوانین، چارچوبی به حساب می آید که توسط آن همه افراد دخیل در چرخه معاملات بازار قادر باشند به‌ سادگی و با بیشترین امنیت به معامله مشغول شوند. یکی از ابزار های حفظ امنیت در معاملات سهام، «حجم مبنا» به شمار می رود که در این مقاله از سایت کد بورسی به صورت کامل به آن می پردازیم.

حجم مبنا چیست؟

در تعریف حجم مبنا باید گفت که؛ به حداقل تعداد سهامی که می بایست در طول یک روز مورد معامله قرار گیرد تا قیمت پایانی (اصلی) آن سهم قادر باشد نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، «حجم مبنا» می گویند. در واقع حجم مبنا ابزاری است که فقط در بورس تهران به منظور کمک به حفظ آرامش در معاملات مورد استفاده قرار میگیرد. به‌ این‌ ترتیب که این ابزار موجب کم شدن هیجانات کاذب قیمت سهام شرکت‌ های بورسی خواهد شد و همینطور از افت یا رشد بی‌ رویه آن ممانعت به عمل خواهد آورد. در نظر داشته باشید گه در تعیین مقدار حجم مبنا، هیچ معامله گری دخل و تصرفی ندارد و به‌ صورت خودکار به وسیله سامانه معاملات معین می شود.

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا – قیمت آخرین معامله

آخرین قیمتی که یک سهم روی تابلو میان خریدار و فروشنده مورد معامله قرار میگیرد، قیمت آخرین معامله به حساب می آید. به این شکل که حتی چنانچه یک سهم مورد معامله گردد، قیمت معامله تغییر می کند و حجم معاملات در قیمت معامله تأثیری نخواهد داشت.

قیمت پایانی/اصلی

قیمت پایانی یا اصلی یک سهم به میانگین قیمت‌ های معامله شده سهام در یک روز اطلاق می شود، به همین خاطر به قیمت پایانی، میانگین وزنی هم می گویند و حجم معاملات در قیمت پایانی به صورت کامل تأثیر گذار خواهد بود.

تاریخچه شکل گیری حجم مبنا

جالب است بدانید که حجم مبنا در سال ۱۳۸۲ به وسیله سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی تشکیل شد. در ابتدای این قانون طبق این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال معامله گردد و روز های کاری سال ۲۵۰ روز حساب شده بود. طبق این روند حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰٫۰۰۰۶ (شش ده‌ هزارم) کل سهام شرکت ارزیابی میشد تا قیمت اصلی/ پایانی بتواند نوسانات مثبت و منفی خود را داشته باشد. در ادامه این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش پیدا کرد و حجم مبنای روزانه سهم به ۰٫۰۰۰۸ (هشت ده‌ هزارم) تغییر پیدا کرد؛ و در انتها سال ۱۳۹۳ بود که، به ۱۰ درصد کاهش پیدا کرد و تا به امروز ثبات خود را حفظ کرده بود تا اینکه اخیرا در تاریخ ۸ اسفند سال ۹۸ مصوبه جدید سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص با تغییر محاسبه حجم مبنا ابلاغ شد و قرار است که از تاریخ ۱۲ اسفند سال ۹۸ این تغییرات در نحوه محاسبات حجم مبنا در شرکت های بورسی و فرابورسی اجرایی شود؛

اطلاعیه جدید تغییر نحوه محاسبه حجم مبنا توسط سازمان بورس و اوراق بهادار در تاریخ ۹۸/۱۲/۰۸

در اطلاعیه جدید تغییر حجم مبنا توسط سازمان بورس و اوراق بهادار کشور در خصوص با شرکت های بورسی این طور آمده است که ؛ با توجه به افزایش بی سابقه حجم معاملات در اغلب نماد های بورسی و در راستای بهبود اثربخشی و کارآمدی مدل محاسباتی حجم مبنا و بر اساس بررسی های انجام شده، نحوه محاسبه حجم مبنا در شرکت های بورسی که از تاریخ ۹۸/۱۲/۱۲ اجرایی خواهد شد به این شکل تغییر میابد: حجم مبنا همان طور که پیش تر هم در همین سایت به آن ذکر شد با رقم روزانه ۰٫۰۰۰۴ محاسبه میگردد به شرطی که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت ها برابر با ۵۰ میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و برای شرکت های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال تعیین گردید. تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعدی، اعمال خواهد شد.

در اطلاعیه جدید تغییر حجم مبنا توسط سازمان بورس و اوراق بهادار کشور در خصوص با شرکت های فرابورسی این طور آمده است که ؛ حداقل ارزش مبنا در بازارهای اول و دوم ۵۰ میلیارد ریال و در بازار پایه و تابلوی زرد معاملات ۲۰ میلیارد ریال و در تابلوی نارنجی معاملاتی ۱۰ میلیارد ریال و در تابلوی قرمز معاملاتی ۵ میلیارد ریال می باشد. همچنین حداکثر ارزش مبنا برای تمامی شرکت های فرابورسی و در تمامی بازارها و انواع تابلوهای آن به این صورت است که شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و شرکت های با سرمایه کمتر از ۲۰ میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال را باید در محاسبه ارزش مبنای سهام های خود به صورت روزانه در نظر داشته باشند. همانطور هم کی میدانید تعداد حجم مبنا بر اساس قیمت پایانی سهام در آخرین روز معاملاتی هر هفته که همان چهارشنبه است محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعدی قابل اعمال میباشد و در صورت اقدامات شرکتی، تغییرات حجم مبنا، بر اساس مقرراتو یا با رعایت نصاب های این مصوبه محاسبه و اعمال می شود. این بیانیه در تاریخ ۹۸/۱۲/۰۸ به وسیله سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام شده است و از تاریخ ۹۸/۱۲/۱۲ با شرایطی که گفته شد در کلیت بازار اعمال خواهد شد و از همین روی سهامداران، متقاضیان، ناشران، شرکت های سهامی و … باید از تغییرات اخیر این مورد با خبر بوده و آن را در تصمیمات خود لحاظ نمایند.

نکته : در کل شرکت‌ های بورسی امروزه می بایست ۱۰ درصد از تعداد سهام کل شرکت در یک سال دادوستد شود تا قیمت اصلی/پایانی آن قادر باشد به بالاترین یا پایین‌ ترین حد خود دست پیدا کند.

محاسبه حجم مبنا

در بخش فوق بیان گردید که قیمت پایانی هر سهمی برای داشتن نوسان می بایست حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت معامله شود. این درصد برای ۱ سال کاری سهم می باشد و برای محاسبه هر روز باید آن را تقسیم‌ بر تعداد روز های کاری هر سال که ۲۵۰ روز می باشد. از تقسیم این ۲ عدد، رقم ۰٫۰۰۰۴ حاصل می شود. با ضرب این عدد در تعداد سهام کل شرکت، حجم مبنا هر سهم مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.

۰٫۱= ۱۰۰÷۱۰   ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت
۰٫۰۰۰۴ = ۲۵۰÷ ۰٫۱

۱) تعداد سهام کل شرکت × ۰٫۰۰۰۴ = حجم مبنا 

۲) ۲۵۰ روز کاری ÷ ۱۰ درصد تعداد سهام = حجم مبنا 

ارزش حجم مبنا

امروزه، حجم مبنا ابتدای هر هفته ارزیابی خواهد شد و تغییر خواهد کرد. ارزش حجم مبنای مشخص شده برای ۷ روز می بایست بین ۵۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان باشد و قادر نیست خارج از این محدوده قرار بگیرد. این قانون به علت مشکلاتی که برای سهام شرکت‌ های دارای ارزش بسیار بالا و یا شرکت های با سهام ارزش پایین پیش می آورد، وضع شده است.

پس از حاصل شدن عدد حجم مبنا به شیوه گفته شده، باید آن را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه ضرب کنیم:

• اگر عدد حاصل شده در روز چهارشنبه، عددی بین ۵۰ میلیون تومان و ۱ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برای روز شنبه همان عدد حاصل شده می باشد.
• اگر عدد حاصل شده کم‌ تر از ۵۰ میلیون تومان بود، حجم مبنا برای روز شنبه برابر با ۵۰ میلیون تومان تقسیم‌ بر قیمت پایانی روز چهارشنبه می باشد.
• اگر عدد حاصل شده بیش‌ تر از ۱ میلیارد تومان بود، حجم مبنای برای روز شنبه، برابر با ۱ میلیارد تومان تقسیم‌ بر قیمت پایانی روز چهارشنبه می باشد.

حداکثر ارزش حجم مبنا : ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان
حداقل ارزش حجم مبنا : ۵۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان

نکته : محاسبات حجم مبنا در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) و برای هفته آینده صورت خواهد پذیرفت.

مثال :

این طور فرض کنید که قیمت روز گذشته نمادی،۱۲۰ تومان می باشد، اگر نماد دارای حجم مبنایی معادل با ۲ میلیون سهم باشد و میزان معاملات آن در روز مد نظر به ۱ میلیون سهم (۵۰ درصد حجم مبنا) برسد، به منظور محاسبه قیمت پایانی روز جاری، باید در ابتدای امر میانگین وزنی معاملات آن روز را ارزیابی کرد و در ادامه میانگین حاصل شده را از قیمت پایانی روز گذشته کم کرد و در حجم مبنا ضرب نمود و عدد بدست آمده از آن را با قیمت پایانی روز گذشته جمع بست تا قیمت پایانی حاصل شود. به‌ این‌ ترتیب چنانچه میانگین وزنی معاملات روز جاری را ۱۳۰ در نظر بگیریم، قیمت پایانی نماد برابر با ۱۲۵ تومان می باشد.

• میانگین وزنی معاملات امروز : ۱۳۰ تومان
• قیمت پایانی روز گذشته: ۱۲۰ تومان
• حجم مبنا: ۲ میلیون سهم
• حجم معاملات روز جاری: ۱ میلیون سهم
• تفاوت میانگین وزنی معاملات امروز با قیمت پایانی در روز گذشته : ۱۰=۱۲۰-۱۳۰
• تعدیل با حجم مبنا: ۵=۱۰×۰٫۵
• قیمت پایانی امروز: ۱۲۵=۱۲۰+۵

پس مبنای تغییرات قیمت‌ ها و سقف مجاز نوسان روز بعد، در بازه ۵ ۵ درصد مثبت و ۵ درصد منفی می باشد.

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا – محاسبه قیمت پایانی

به همان صورتی که پیش تر هم عنوان شد، قیمت پایانی به‌ نوعی میانگین وزنی قیمت نیز خواهد بود؛ ولی قیمت پایانی هر سهم محاسبات سخت تری دارد که فرم آن در ادامه برای شما عزیزان بیان شده است.

حالت اول : حجم معامله‌ شده کم تر از حجم مبنا باشد.

• P1 = قیمت پایانی روز قبل
• P2 = قیمت پایانی روز جاری
• z = میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = p1 [(z-p1) y ÷ x]
• x = حجم مبنا شرکت
• y = حجم معاملات

حالت دوم : حجم معاملات مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد.

• p2 = قیمت پایانی روز جاری
• z =میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = z
• مجموع تعداد سهام ÷ مجموع ارزش = z

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا – حجم مبنای سهام فرابورس

برای شرکت‌ هایی که در فرابورس مشغول به فعالیت هستند، پیش از بخشنامه جدید حجم مبنا ۱ در نظر گرفته شده بود ولی با توجه به اطلاعیه جدید سازمان بورس و اوراق بهادار در تاریخ ۹۸/۱۲/۰۸ این قانون تغییر کرد و باید در نظر داشت که  در اطلاعیه جدید تغییر حجم مبنا توسط سازمان بورس و اوراق بهادار کشور در خصوص با شرکت های فرابورسی این طور آمده است که ؛ حداقل ارزش مبنا در بازارهای اول و دوم ۵۰ میلیارد ریال و در بازار پایه و تابلوی زرد معاملات ۲۰ میلیارد ریال و در تابلوی نارنجی معاملاتی ۱۰ میلیارد ریال و در تابلوی قرمز معاملاتی ۵ میلیارد ریال می باشد. همچنین حداکثر ارزش مبنا برای تمامی شرکت های فرابورسی و در تمامی بازارها و انواع تابلوهای آن به این صورت است که شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و شرکت های با سرمایه کمتر از ۲۰ میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال را باید در محاسبه ارزش مبنای سهام های خود به صورت روزانه در نظر داشته باشند. همانطور هم کی میدانید تعداد حجم مبنا بر اساس قیمت پایانی سهام در آخرین روز معاملاتی هر هفته که همان چهارشنبه است محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعدی قابل اعمال میباشد و در صورت اقدامات شرکتی، تغییرات حجم مبنا، بر اساس مقرراتو یا با رعایت نصاب های این مصوبه محاسبه و اعمال می شود. این بیانیه در تاریخ ۹۸/۱۲/۰۸ به وسیله سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام شده است و از تاریخ ۹۸/۱۲/۱۲ با شرایطی که گفته شد در کلیت بازار اعمال خواهد شد و از همین روی سهامداران، متقاضیان، ناشران، شرکت های سهامی و … باید از تغییرات اخیر این مورد با خبر بوده و آن را در تصمیمات خود لحاظ نمایند.

معرفی مفهومی بنام حجم مبنا – مزایا و معایت

حائز اهمیت ترین نقطع قوت حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پر شیب و یک‌ باره در روند قیمت‌ ها محسوب می شود. در ضمن حجم مبنا از به وجود آمدن قیمت‌ های کاذب نیز ممانعت خواهد کرد؛ ولی نکته مهم این است که در اوقاتی مثل؛ تشکیل صف خرید و فروش، موجب بلوکه شدن مقدار زیادی از پول خواهد شد و نوسان قیمت در هر ۲ روند نزولی و صعودی کند، می گردد. وقتی که میزان حجم معاملات بسیار کم می شود، سرمایه‌ گذاران در بورس در این شرایط می گویند، سهم خشک شده است و نوسانی ندارد، در نظر داشته باشید که در این شرایط سازمان بورس در یک محدوده زمانی مشخص مثل یک روز نماد سهام را بدون هیچ‌ گونه حجم مبنا و دامنه نوسان باز خواهد کرد تا معاملات صورت گیرد و قیمت مورد نظر خریداران و فروشندگان به وسیله عرضه و تقاضا تعیین شود.

کلام پایانی

در انتهای این مقاله کاربردی از سایت کد بورسی باید گفت که در حقیقت بازار بورس، بازاری همراه با ریسک به حساب می آید، بنابراین سازمان بورس و اوراق بهادار تهران همیشه در تلاش به منظور کم تر کردن ریسک و وضع قوانینی در راستای ایجاد فضایی امن جهت انجام معاملات بوده است، به همین خاطر حجم مبنا را تحت عنوان ابزاری به منظور کمک به حفظ آرامش ایجاد کرده است. در این مقاله به تمام مزایای حجم مبنا و همین طور تمامی نقاط ضعفی که آن دارد به صورت کامل و جامع اشاره شد و تمامی نکات بیان شد و در نهایت هم اشاره داشتیم که سازمان بورس به منظور رفع مشکلات و معایب ناشی از آن نیز راهکار هایی اندیشیده و حجم مبنا را به ابزاری کارآمد و ضروری در معاملات بورس تهران تبدیل کرده است. امیدوارم که از خواندن این مقاله نهایت استفاده را کرده باشید و تونسته باشیم تمام موارد رو به صورت کامل در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. هر سوال و یا موردی بود می توانید با کارشناسان سایت کد بورسی در میان بگزارید.

مطالب مرتبط :

• بهره یا سود مرکب چیست و به چه صورتی محاسبه می گردد؟
• قرارداد قیمت ثابت چیست؟
• مقدمات سرمایه گذاری